Parallellen

Achteruitgang

Tien jaar geleden namen twee heren in witte jassen mij apart en vroegen me even te gaan zitten. Ze hadden een ernstige diagnose die ze met me wilden delen. Een voor mijn leeftijd vergevorderde vorm van glaucoom of groene staar. Door een sterk verhoogde druk in mijn oogbollen stierven in mijn netvlies langzaam lichtgevoelige zenuwen af. Eerst aan de randen maar in de komende jaren steeds verder naar het centrum.

Ook zo’n tien jaar geleden begon ik als boswachter bij Staatsbosbeheer. Mijn werk ging in de jaren daarvoor al over duurzame stedenbouw en klimaatverandering maar met de overstap werd ik ineens volop geconfronteerd met de biodiversiteitcrisis, ofwel de achteruitgang in soortenrijkdom. Ecologen in de Hollandse Duinen wezen me op de vele soorten die onder druk stonden en die een voor een uit het landschap aan het verdwijnen waren. En hoewel ik al meer dan twintig jaar rondloop met camera en telelens was ik me daar nooit zo indringend bewust van geweest. Sterker nog, ik werd ongekend blij van de zuidelijke soorten die ik in Nederland steeds meer voor de lens kreeg. Net zoals ik het vernietigende effect van de verhoogde oogdruk in mijn ogen niet waarnam, viel mij niet direct op dat er iets mis ging in de wereld om me heen. Tot wetenschappers me erop wezen.

Verbeteren van de doorstroming

De heren in witte jassen schreven me oogdruppels voor die de druk naar een aanvaardbaar peil terugbrachten. In de natuur werken we hard aan allerlei compensatiemaatregelen om de effecten van de menselijke druk op de natuur tegen te gaan. Maar in de natuurgebieden in Nederland heeft de natuur het moeilijk omdat af- en aanvoer van soorten nagenoeg onmogelijk is door het gebrek aan robuuste verbindingen. Zoals mijn oogdruk te hoog blijft door slechte af- en aanvoer van oogvocht.

De Nederlandse natuurgebieden liggen vaak ingeklemd tussen gebieden die een enorm contrast vormen met wat er voor soorten, die er voor hun voorbestaan afhankelijk zijn, nodig is. Het zou wenselijk zijn om meer geleidelijke overgangen te hebben naar die laatste stukken van Nederland waar we onze unieke soortenrijkdom koesteren. De parallel met glaucoom houdt hier op. Er is geen bufferzone te creëren die soelaas biedt voor de achteruitgang van mijn zicht.

Onvermijdelijk geleidelijk voortschrijden

Er is naast de genoemde parallellen één die mij vooral bezighoudt. Dat is de geleidelijkheid waarmee de vernietiging van zenuwcellen in mijn oog en de soortenrijkdom in de wereld om ons heen plaatsvindt.

We houden de ontwikkelingen in mijn ogen en in de natuurgebieden bij door regelmatig te monitoren. Ieder onderzoek is een puzzelstukje dat het onvermijdelijk voortschrijden zou moeten bevestigen. Maar ook ieder resultaat van onderzoek kan op iets anders duiden dat ook meespeelt. En omdat je eigenlijk niet wilt zien hoe ernstig de ontwikkeling is, focus je je op dat wat ook meespeelt. Want dat betekent dat je niet structureel hoeft in te grijpen. Je koestert de gedachte dat een klein beetje bijsturen wel zal helpen. En wie weet levert een geitenpaadje ook nog wat op.

Nu echt aan de slag

Gelukkig zijn er wetenschappers die je soms met je neus op de feiten drukken. Er moet echt iets aan de structuur veranderen. Voor mijn ogen betekent dat een operatie, anders ben ik binnen afzienbare tijd blind. Voor de wereld waarin we leven betekent het een structurele, duurzame aanpassing van ons leven, anders ontwrichten we de natuur waarvan we afhankelijk zijn zodanig dat klimaatrampen en hongersnoden ons deel worden. De kennis om beide operaties uit te voeren is voorhanden. Mijn operaties zijn voor het komende jaar gepland. Ik hoop dat we komend jaar ook samen met alle maatschappelijke partners de operaties kunnen uitvoeren die nodig zijn om iets te doen aan de achteruitgang van de biodiversiteit. De eerste op de lijst in mijn werkgebied voor wie we het leefgebied gaan verbeteren is de grutto. Dat lijkt me een mooi koninklijk begin.