Een stukje historie
De camera bestaat alweer bijna 200 jaar. Reeds kort na de uitvinding zorgde de camera voor een ware revolutie. Waar voorheen tekenaars nodig waren om planten, dieren en landschappen vast te leggen bij expedities naar nieuwe oorden, ging dat ineens veel sneller met de camera. Niet alleen de snelheid was mooi meegenomen: men kon nu ook de exacte werkelijkheid laten zien zonder de vrije interpretatie van de tekenaar. Wie kent ze niet, gigantische octopussen die bootjes aanvallen of die net iets te hoge bergen in de achtergrond? En last but not least, de foto’s waren zeer gemakkelijk te reproduceren.
Een kopieermachine dus
De camera als vervanger van tekenaars, bedoeld om de werkelijkheid te reproduceren. Eigenlijk gewoon een kopieerapparaat dus. Zo gebruiken veel mensen dan ook de camera. Je kiest de camera-instellingen en hulpmiddelen uit die zorgen voor de best mogelijke kopie:
- Een grote diafragmawaarde om het gehele landschap van voor te achter scherp te krijgen. Met grijsverloopfilters zorg je ervoor dat de belichting netjes binnen de grenzen van het histogram past.
- Een korte sluitertijd om alle actie van een vliegende vogel te bevriezen.
Met de werkwijze is niets mis. Maar erg creatief is het vaak niet…
Creativiteit
Wie zoekt op het begrip creativiteit, ontdekt dat je als maker iets moet toevoegen dat er niet was. Misschien is het wat vaag, daarom een voorbeeldje. In de bronstperiode van de edelherten verzamelen honderden natuurfotografen zich langs de Wildbaan in de Hoge Veluwe. Zodra het plaatshert zijn kop naar achteren gooit, hoor je een oorverdovend geratel van alle aanwezige camera´s. In een oogwenk zijn vele honderden identieke foto´s gemaakt. Allemaal hetzelfde, niets nieuws gecreëerd dus.
Wat dat ‘nieuwe’ dan wel is, is aan de fotograaf. De mogelijkheden zijn eindeloos: donkere of juist lichte afwerking, aangepaste witbalans, het gebruik van dubbelopnames of het toevoegen van beweging en bewust onscherpte. Vooral over de laatste mogelijkheden bestaat nogal wat discussie. De scheidslijn tussen een originele foto en een gevalletje prullenbak is flinterdun.
Fotowedstrijden
Dat brengt ons terug bij fotowedstrijden. Tegenwoordig zie je steeds ‘vagere’ foto’s winnen in wedstrijden. Dat is deels zeker waar, maar daarover zo meteen meer. Bewust (!) onscherpe foto’s zijn zeker niet nieuw. Al kort na de uitvinding van de camera waren er fotografen die gingen experimenteren met dit nieuwe hulpmiddel. Zij wilden van fotografie een erkende kunstvorm maken, meer dan de kopieerfunctie. Zolang er camera’s bestaan, bestaan er ook bewust onscherpe foto’s. Het was alleen wel een kostbaar grapje en daarmee alleen weggelegd voor de avontuurlijk ingestelde fotografisch kunstenaar.
Sinds de komst van de digitale camera vormen kosten niet langer een beperking. Mensen worden daarmee vrijer te experimenteren met beeld. Dat fotografie in al zijn verschijningsvormen nog niet altijd volledig erkend wordt als kunstvorm, blijkt wel uit sommige reacties op de uitslagen van fotowedstrijden. Onscherp wordt als slecht ervaren. Bijzonder, want sta je nu in het Rijksmuseum, klaagt er niemand over de losse penseelstreken van Van Gogh en de abstracties van Mondriaan. Je houdt ervan, of je vindt het niks. Wanneer je het niks vindt, heb je misschien wel meer met de ongelooflijk gedetailleerde weergaven van Rembrandt. Kunst is dus persoonlijk.
Een vakkundige jury maakt een selectie uit vaak duizenden inzendingen. Eén aspect is daarbij belangrijker dan alle anderen: opvallen. Zelf ben ik juryvoorzitter van de Lowland Photo Contest. Van alle ingezonden vogelfoto’s kunnen we zonder blikken of blozen meer dan 90% terzijde schuiven. Niet omdat het slechte foto’s zijn, integendeel, maar omdat ze niet opvallen in de massa. Een roodborstje op een takje is exact hetzelfde als een buizerd op een paaltje… Een beeld moet dus opvallen. Dat kan op allerlei manieren, zoals waanzinnig mooi licht, woeste weersomstandigheden of bijzonder gedrag bij dieren, maar ook door de creatieve vrijheid die de fotograaf heeft genomen. Beweging en bewuste onscherpte, vaak ontstaan vanuit een emotie ter plekke, zijn mogelijkheden om van een standaardfoto iets bijzonders te maken.
Vanuit deze optiek zien we de laatste jaren zeker een toename van wat creatievere beelden bij fotowedstrijden. In een tijdperk dat er per dag miljarden foto’s gemaakt worden, valt steeds minder beeld op. Het is al snel meer van hetzelfde. Wil dat zeggen dat je alleen met ‘vage’ foto’s een wedstrijd kunt winnen? Zeker niet, zolang de fotograaf maar oog houdt voor al het moois dat voorbij komt. Neem de winnende foto van de Lowland Photo Contest, een paar futen in een wak. Zeker niet creatief, maar wel een opvallende foto door de extreme omstandigheden.
17 reacties
Het enige wat mij intrigeert in deze foto is waar die blauwe waas, mist, vaagheid vandaan komt. Heeft dit met het meebewegen van de camera met de uil te maken en het gelijktijdig flitsen (flits/uil?) zodat de bomen wel relatief scherp zijn geworden? wat betreft de disscussie over wel/niet creatief, die moet iedereen voor zichzelf voeren. Er is maar een iemand die blij moet worden van je foto’s en dat ben jijzelf!
Ik denk dat iedereen vooral moet blijven doen wat hij zelf mooi vind en blij van wordt. Is het dan een winnaar dan geeft dat wat extra’s maar ik denk dat voor de meeste mensen dat geen uitgangspunt is. Zelf wordt ik erg gelukkig van in de natuur zijn en wat ik daar tegenkom. Mijn foto blinken niet uit in creatieve uitspattingen, maar meer uit kinderlijke kunst. Is dit erg, nee zolang je er zelf blij van wordt. Ik denk dat dit de insteek moet blijven, geniet. En gun een ander zijn eigen mening en geluk. Iedereen is blij met een winnaars foto en het is niet leuk als die wordt afgekraakt als het toevallig niet je smaak is.
Helemaal met je eens. Plezier, daar draait alles om.
Bij een wedstrijd is ‘plezier’ geen criterium. Wel eventueel voor je eigen fotografie, als je je daardoor niet te veel laat afleiden…
Het lijkt me terecht dat de jury zoekt naar ‘beeld dat raakt’, opvalt in de massa. In de wereld van de natuurfotografie kun je nog steeds opvallen door heldere kleurrijke beelden van uitzonderlijke technische kwaliteit en doortekening, en blijkbaar val je ook nog steeds op met andere beeldinstrumenten als onscherpte en blauw-ruizige duisternis. Ik zou de keuze niet willen hoeven maken: als alleseter.
En dan moet de jury het ook nog eens worden met elkaar, ook niet makkelijk. Ik schreef vooral plezier omdat ik er nu vanuit ga dat de meeste mensen niet op pad gaan met het idee ik ga een prijswinnende foto maken. Maar op pad gaan omdat ze graag in de natuur zijn en van fotograferen houden. En zelf blij worden van de foto’s die ze maken. Maar misschien ben ik daar te naïef in
Ik denk dat de inzendingen op deze manier steeds gekker worden en abstractie het wint van natuur. bij beide winnaars kun je vraagtekens zetten. Je vindt het wat of je vindt het niets. Het kopiëren van composities of onscherpte zal toenemen en mensen vergeten dan waarom ze fotograferen.
Of mensen gaan juist meer nadenken over compositie en onscherpte en daar door nadenken waarom ze fotograferen.. het votje ( vogel op takje) wor d denk ik vaker gekopieerd.