Wat is een komeet?
Een komeet is eigenlijk niets minder dan een “vuile sneeuwbal” bestaande uit ijs, rotsachtig materiaal en puin, die zich in een baan rond de zon beweegt. Hoe dichter de bevroren komeet de warme zon nadert, hoe meer materiaal er van de komeet zal verdampen en loskomen. Door dit proces ontstaat er vaak een mooie, vaak gelig gekleurde, diffuse stofstaart van materiaal en gas achter de komeet. De richting van deze stofstaart hangt af van de bewegingsrichting van de komeet. Soms, zoals bij komeet C/2022 E3 (ZTF) is er ook een wat meer gestructureerde, blauwe ionenstaart te zien. De ionenstaart wordt gevormd door de zonnewind die op de komeet beukt en hierbij geïoniseerde gassen van de komeet “afscheurt”. De ionenstaart staat altijd lijnrecht tegenover de positie van waar de zon zich op dat moment bevindt ten opzichte van de komeet, zoals in onderstaand afbeelding te zien is.
Het zijn ook deze staarten van puin en gas die er bij ons op Aarde voor zorgen dat we periodiek de bekende meteorenregens Perseiden en Geminiden mogen aanschouwen. Het moment waarop de baan van de aarde de baan van zo’n puin spoor passeert is er een verhoogde kans op het zien van vallende sterren aangezien de deeltjes uit het puin spoor verbranden in onze atmosfeer. Omdat de aarde in één jaar een rondje om de zon maakt zien we dus elk jaar omstreeks dezelfde periode deze bekende meteorenregens.
De kleur van de komeet
De groene kleur die kometen vaak hebben is afkomstig van een natuurkundig verschijnsel. In de jaren dertig opperde de Duitse natuurkundige Gerhard Herzberg een mogelijke verklaring. Wanneer uv-licht van de zon reageert met organisch materiaal in de kop van een komeet, wordt diatomisch koolstof (C2) gevormd. Dit geeft de karakteristieke groene gloed. Maar zo snel als deze stof ontstaat, zo snel breekt het zonlicht het ook weer af, waardoor de groene kleur de staart nooit bereikt.
De baan van de komeet
De baan die een komeet om de zon maakt kan soms meer dan duizenden jaren in beslag nemen. De laatste keer dat Komeet C/2022 E3 (ZTF) de aarde passeerde was zo’n 50.000 jaar geleden. Momenteel is de komeet onderweg naar de aarde en zal op 2 februari 2023 opnieuw passeren op ongeveer 0.26 keer de afstand van de aarde tot de zon. Daarna zal de komeet weer verdwijnen in de donkerte van het heelal om over 50.000 jaar weer voorbij te komen. Wil je de komeet dus met eigen ogen bekijken of fotograferen, dan is dit dus hét moment om een poging te gaan wagen aangezien we deze komeet in ons leven niet meer terug zullen zien.
De naamgeving van de komeet
De komeet (C) heeft zijn naam, C/2022 E3 (ZTF), te danken aan het moment van zijn ontdekking op 2 Maart (E3) 2022 door de astronomen Bryce Bolin and Frank Masci. Zij maakten op dat moment gebruik van het Zwicky Transient Facility (ZTF) onderzoek systeem in de sterrenwacht van Palomar, Californië. De laatste keer dat we een komeet met het blote oog konden waarnemen was in 2020. Toen passeerde de heldere komeet NEOWISE (C/2020 F3) de Aarde. Zo spectaculair als we komeet NEOWISE destijds konden zien en fotograferen, zal deze veel kleinere komeet echter niet zijn. Toch is het zeker de moeite waard om te proberen of je deze komeet met eigen ogen kunt waarnemen, met een verrekijker probeert te spotten of fotografisch probeert vast te leggen. Vooral dat laatste kan hele spectaculaire opnames opleveren aangezien je camera veel meer informatie kan opslaan dan dat je eigen ogen kunnen.
Het fotograferen van de komeet
Als je de komeet wil gaan fotograferen moet je hem eerst aan de nachtelijke hemel kunnen vinden. Deze komeet verplaatst zich ten opzichte van de sterren vrij snel en zal dan ook iedere avond weer op een andere locatie aan de hemel te zien zijn. Gelukkig bestaan er zoekkaartjes zodat je in ieder geval een idee hebt waar je ongeveer moet zoeken. Hieronder zie je zo’n kaart die de positie van de komeet laat zien vanaf 11 Januari tot en met 21 Februari.
Omdat de komeet niet heel groot is, is voor het fotografisch vastleggen van de komeet het gebruik van een korte telelens tot 300mm aan te raden. Bij gebruik van een camera met een crop-sensor heb je dan de komeet en de stofstaart mooi in beeld. Gebruik voor het maken van je opnames een hoge ISO (1600-3200) en een lens met een grote lensopening (diafragma F4 of kleiner). De sluitertijd die je moet gebruiken is een beetje afhankelijk van de gebruikte lens, locatie en situatie waarin je jezelf bevindt. Onder een lichtvervuilde hemel zal je de sluitertijd wat korter moeten houden om zo overbelichting van je foto te voorkomen. Het beste kan je dus naar een zo donker mogelijke locatie afreizen waar zo weinig mogelijk lichtvervuiling is. Zo krijg je meer details van de komeet in je opnames.
Houdt er ook rekening mee dat de beweging van de sterren door de draaiing van de Aarde, en de nog grotere verplaatsing van de komeet door zijn relatieve snelheid, worden vergroot door je telelens. Om toch mooi ronde sterren te behouden zou je korte sluitertijden moeten gebruiken. Om te berekenen hoelang jij met jou lens kunt belichten zodat de sterren nog mooi puntvormig zijn en geen streepjes worden gebruik je de “regel van 300” waarbij de maximale sluitertijd = 300 / (brandpuntsafstand x crop factor). Als voorbeeld: Met een telelens van 300mm op een crop-sensor camera met een 1.5× crop factor kan je 300 / 300mm × 1.5 = 0.6-0.7sec belichten voordat de sterren streepjes worden. Met een telelens van 85mm kan je op deze manier ongeveer 2.3sec belichten. In de regel geld. Hoe minder mm’s je te gebruiken lens is, des te langer je kunt belichten.
Als je over een zogenaamde “startracker” of specialistische op astrofotografie gerichte “montering” bezit kan je deze natuurlijk inzetten om de draaiing van de Aarde te compenseren waardoor je langer kunt belichten zonder dat er sterspoorvorming optreedt. Het opzetten en uitlijnen van de startracker of montering kost wel wat meer tijd en voorbereiding t.o.v het fotograferen vanaf een statisch statief wat meer in de makkelijke hoek van “point en shoot” zit.
Een goede voorbereiding
Uiteraard ben je voor het fotograferen van een komeet volledig afhankelijk van de weersomstandigheden. Om je kans van slagen te vergroten volg je de actuele weerberichten. Je bekijkt voordat het donker wordt nog even de satellietbeelden via bijvoorbeeld Buienradar. De opklaringen en verplaatsing van deze opklaringen in de bewolking kunnen je een goed idee geven of het de moeite waard is om een hele nacht op te blijven of dat je beter in je bed kan gaan liggen. Ook de fase van de maan speelt een grote rol. Een volle maan weerkaatst een dusdanige hoeveelheid licht dat de kans op het maken van een goede foto eigenlijk nihil is. Hoewel het verlichte deel van de maan momenteel nog vrij klein is en de maan vrij vroeg onder gaat stoort deze bij het maken van je opnames nauwelijks. Mocht je aankomende periode toch een gaatje in de bewolking weten te vinden dan is het natuurlijk handig dat je snel klaar staat met je apparatuur en dat je van te voren goed weet waar je de komeet aan de hemel kunt verwachten. Op deze manier kan je optimaal gebruik maken van die sporadische opklaringen.
Een goede jacht
Nu ik je hierboven in het kort heb uitgelegd hoe jij je het beste kunt voorbereiden om een glimp van deze “Groene Komeet” op te vangen. Rest mij jou alleen nog heel veel succes en een heldere hemel toe te wensen.
Eén reactie
Erg interessant en duidelijk verhaal en een diepe buiging voor de astronomen die dit allemaal uitvogelen. Een paar vragen: hoe groot is deze komeet eigenlijk en hoe kan het dat de komeet telkens dezelfde baan aflegt. Bij zo’n enorme afstand zou je verwachten dat hij door de aantrekkingskracht van planeten en/of sterren van baan zou veranderen. Welke afstand legt de komeet in 50.000 jaar af? Eigenlijk niet te bevatten!