Menu

Onderdeel van Pixfactory

Extreme macrofotografie met Paulien Bunskoek, deel 2: hoe ga je te werk in het veld?

In de eerste tutorial heb ik verteld wat voor apparatuur je kan gebruiken bij extreme macrofotografie. Deze keer leg ik uit hoe ik in het veld te werk ga. Maar ik begin met de beperkingen van dit soort lenzen.
Bij een klein kevertje is de beperkte scherptediepte nog niet zo’n probleem, bijna het hele kevertje staat er scherp op bij f/4,0, ISO 2000 en 1/13 sec. De ISO moest behoorlijk omhoog om een acceptabele sluitertijd te krijgen. Gelukkig was het vrijwel windstil. Fotograaf: Paulien Bunskoek

Handmatig scherpstellen

Op lenzen zoals de Canon MP-E 65mm zit geen autofocus. Dat betekent dat je handmatig moet scherpstellen. De scherpstelring zorgt tegelijkertijd ook voor de vergroting, dus je kiest je vergroting en het scherpstellen gebeurt door de hele opstelling iets naar voren of naar achteren te verplaatsen. Met de scherpstelring kun je nog wel finetunen. Bij verdere vergroting wordt de scherptediepte steeds kleiner.

Scherptediepte tabel in mm (behorend bij Canon MP-E 65mm). Bij verdere vergroting neemt de scherptediepte af, en die was al niet veel! Fotograaf: Paulien Bunskoek
Bij dit detail van de vleugel van een zilveren maan zie je goed het scherptediepte verloop. Het waaide die ochtend flink en met ISO 2500 en f/2,8 leverde dat een sluitertijd van 1/100 sec. Maar net genoeg, want hij is net niet haarscherp. De vergroting is rond de 3x. Fotograaf: Paulien Bunskoek

Effectief diafragma

Bij verdere vergroting neemt overigens ook het effectieve diafragma toe en dat heeft invloed op je sluitertijd. Dit kan aardig oplopen! Zoals ik in de eerste tutorial al noemde; een camera die goed presteert bij hoge ISO is daarom handig. Bij natuurlijk licht is om bewegingsonscherpte te voorkomen het omhoog brengen van de ISO de enige mogelijkheid om je sluitertijd acceptabel te houden.

De formule voor het berekenen van het effectieve diafragma (voor vergrotingen > 1) is als volgt:

effectief diafragma = f-getal x (vergroting + 1)

Bijvoorbeeld: Bij een diafragma van f/5,6 en een vergroting van 3 x wordt het effectieve diafragma 5,6 x (3 + 1) = 22,4. Dat zijn heel wat stops!

Deze foto van een koraaljuffer is met een diafragma van f/9,0 gemaakt. Het was windstil, de ISO was 2500 en de sluitertijd 1/5 sec. Bij een beetje wind is zo’n foto nauwelijks te maken. Fotograaf: Paulien Bunskoek
Dezelfde koraaljuffer bij f/2,8. De scherptediepte is vele malen minder. Ook gemaakt bij ISO 2500 en bij deze foto een sluitertijd van 1/50 sec. Fotograaf: Paulien Bunskoek

Techniek in de praktijk

Dit technische verhaal zit altijd wel in mijn achterhoofd als ik in het veld bezig ben, maar ik kijk vooral op mijn scherm wat ik zie gebeuren als ik vergroot en waar ik dan het beste scherp kan stellen. Ik let vooral goed op mijn sluitertijd omdat deze niet te lang mag worden. Als er bewegingsonscherpte kan ontstaan zet ik de ISO hoger. Iedereen weet wel tot hoever je met de ISO kan gaan met je eigen camera.

Aan de slag met een extreme macrolens vanaf een statief met daarop een scherpstelslede gemonteerd. In de tweede foto met ondersteuning door een rijstzak. In beide gevallen maakt het kantelbare scherm het scherpstellen een stuk aangenamer. Fotograaf: Paulien Bunskoek

Opstelling

Als ik een onderwerp heb gevonden, bijvoorbeeld een vlinder of libel dan begin ik vaak toch eerst met mijn 100mm macrolens om een idee te krijgen van mijn onderwerp. Daarna schakel ik over op mijn objectief voor 1-5 x vergroting. Eerst start ik met 1x vergroting. Vanaf statief met scherpstelslede of rijstzak ga ik bij verdere vergroting op zoek naar interessante details of kleuren. Ik probeer altijd wel een punt te vinden dat de aandacht trekt. Sommige foto’s worden meer registrerend en andere zijn abstracter.

Ook een koraaljuffer maar dan op de pootjes scherp gesteld. Daarmee kunnen ze zich uitermate goed vasthouden aan de stengel. Ik probeer wel te zorgen dat de koraaljuffer nog herkenbaar is. F/2,8, ISO 2000, 0,3 sec. Fotograaf: Paulien Bunskoek

Windstil

Ik fotografeer het liefst vroeg in de ochtend, voor het mooiste licht, de regelmatig aanwezige dauwdruppels maar ook omdat er dan vaak minder wind is. Als het ook maar iets waait dan beweegt je onderwerp enorm door je beeld en dat maakt het lastig om scherp te stellen, zeker op de juiste plek. Het nadeel van de vroege ochtend is minder licht. Zoals genoemd gebruik ik altijd een draadontspanner en ik stel mijn camera in op high speed. Bij lichte beweging van het onderwerp maak ik dan een aantal foto’s snel achter elkaar. Vaak zit er dan wel eentje bij die scherp is. Je zou kunnen overwegen om met een flitser te werken maar scherpstellen blijft nog steeds lastig bij een wiebelend onderwerp. Geduld is het toverwoord.

Tegenlicht

Als de zon al wat verder op is en je met tegenlicht kan werken worden de sluitertijden uiteraard flink korter. Deze lenzen geven bij f/2,8 mooie ronde cirkels in de achtergrond en dan kun je leuk spelen met bijvoorbeeld dauwdruppels op gras. ISO 400, 1/4000 sec. Fotograaf: Paulien Bunskoek

Oefenen

Als je net begint met dit soort lenzen is het makkelijker om met stilstaande onderwerpen te oefenen, bijvoorbeeld een plant in huis, of een paddenstoel. Gaandeweg leer je de apparatuur beter kennen en kun je beter inspelen op de diverse situaties.

Een paddenstoel als onderwerp is een stuk makkelijker om mee te oefenen. Ze staan laag bij de grond, hebben dus minder last van wind en vliegen niet zomaar weg. Hier de focus op de rand van het hoedje met rijp erop. Door het onscherpe hoedje en steel in de achtergrond zeker nog herkenbaar als paddenstoel. F/6,3, ISO 400, 1/5 sec. Fotograaf: Paulien Bunskoek

Hopelijk heb je door dit artikel wat meer handvatten gekregen om aan de slag te gaan met extreme macrofotografie. In het laatste deel van deze tutorialreeks vertel ik wat meer over het maken van wat creatievere, abstracte foto’s met dit type lenzen.

Wil je verder lezen over macrofotografie?
Hier zetten we alles over macrofotografie voor je op een rij.

6 reacties

  1. Ja ik heb flink wat handvatten gekregen waar ik blij mee ben. Wat mij vooral opviel is dat je veel speelt met je ISO. Ik laat die van mij bijna altijd op 100 staan maar ga nu proberen met hoger ISO te werken om scherpere foto’s te krijgen.
    Bedankt.

  2. Prachtige foto’s. Interessant artikel. Om beweging bij wind te vermijden gebruik ik stokjes en wasknijpers, maar wel zodanig dat het stokje en de wasknijpers buiten beeld zijn. Dan maak ik een aantal opnamen met verschillende scherpstelpunten en in PS ga ik stacken. Na stacken kun je een behoorlijke crop toepassen. Het effect en resultaat is vergelijkbaar maar misschien iets minder omdat ik met een gewone macrolens (105 mm) werk.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

6 reacties

  1. Ja ik heb flink wat handvatten gekregen waar ik blij mee ben. Wat mij vooral opviel is dat je veel speelt met je ISO. Ik laat die van mij bijna altijd op 100 staan maar ga nu proberen met hoger ISO te werken om scherpere foto’s te krijgen.
    Bedankt.

  2. Prachtige foto’s. Interessant artikel. Om beweging bij wind te vermijden gebruik ik stokjes en wasknijpers, maar wel zodanig dat het stokje en de wasknijpers buiten beeld zijn. Dan maak ik een aantal opnamen met verschillende scherpstelpunten en in PS ga ik stacken. Na stacken kun je een behoorlijke crop toepassen. Het effect en resultaat is vergelijkbaar maar misschien iets minder omdat ik met een gewone macrolens (105 mm) werk.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: