Winterse fotografie in Nederland
Winterse kou wordt zeldzaam in Nederland, maar er zullen altijd periodes met winterweer blijven voorkomen. Waar kun je dan het best naartoe? In geval van sneeuw komen bosrijke gebieden in het oosten van Nederland snel in het vizier voor mooie plaatjes. Maar er zijn ook andere bijzondere verschijnselen te zien richting het eind van een winterse periode. Wat bijvoorbeeld te denken van ijsgang op het Markermeer, IJsselmeer of zelfs de Waddenzee? We richten ons eerst op een vrij algemeen voorkomend verschijnsel: sneeuw.
Fotograferen van sneeuw: een lastige klus
Het fotograferen van een sneeuwdek is een ingewikkelde opgave. En dan doel ik met name op de kleur van sneeuw goed op beeld weergeven. In geval van zonnig weer (met dus een strakblauwe lucht) zul je ervaren dat de kleur van de sneeuw zelf ook heel snel naar een diepblauwe kleur neigt. Datzelfde geldt overigens voor momenten zoals het ‘blauwe uurtje’ en situaties met een dunne laag mist, waar subtiel zonlicht doorheen schijnt. Bovendien kan de lichtinval met sneeuw van minuut tot minuut enorm variëren. Het menselijk oog ziet de sneeuw vaak wel echt als wit, maar een spiegelreflexcamera heeft ontzettend veel moeite om de juiste witbalans onder zulke omstandigheden te vinden. Terwijl echt witte sneeuw op je foto toch het mooist blijft.
Wat je het best kunt doen is de automatische witbalans uitzetten en zelf een beetje spelen met de belichting. Als je opnames van één compositie met verschillende soorten belichting maakt, dan kun je thuis op de computer altijd uitzoeken welke beelden de beste weergaven zijn van die ene situatie. Dit kost wat werk in het veld, maar anders loop je risico dat de belichting bij thuiskomst toch tegenvalt. Nu is dat tegenwoordig alsnog recht te trekken met fotobewerking, maar het blijft toch jammer. Om bij lastige situatie de kleuren te dempen is een grijsfilter ook te overwegen, al verdwijnt de kleur dan ook bijvoorbeeld uit de lucht. Met name tijdens een zonsondergang of bij een staalblauwe lucht is dat misschien niet wat je wilt.
De beste omstandigheden voor het fotograferen van sneeuw zijn bij bewolkt weer. Het licht is dan sowieso gedempt en dat maakt sneeuw (of rijp) echt wit zoals je het met het blote oog waarneemt. Nu hou ik persoonlijk wel van meer contrastrijke plaatjes waar kleur in voorkomt en dan is het met sneeuw soms dus een beetje gokken.
Langer winterweer: ijsgang en kruiend ijs!
Bij serieuzer winterweer kan er ijs ontstaan op de grote meren. Wanneer deze ijsschotsen na een dooi-inval losraken, schuiven ze door de harde wind over elkaar heen en kunnen zogenaamde ijsbergen ontstaan. Met name de gebieden langs het IJsselmeer in Flevoland en zuidelijk Friesland zijn hier gevoelig voor. Dit zijn tamelijk unieke omstandigheden voor Nederland waar je als fotograaf bij wilt zijn!
De laatste keer dat we dergelijke plaatjes konden schieten was in februari 2021. Maar ook maart 2018, februari 2012 en in de winters van 2008, 2009 en 2010 kwam het tot ijsgang op grote schaal op de Nederlandse wateren. IJsvlaktes tot zover het oog reikt: alsof je op de Noordpool rondloopt. Qua fotografie is zo’n situatie rond zonsopkomst vastleggen absoluut een must. Het licht is vaak relatief zacht en je ziet ijs in de meest ‘verse staat’ (op het koudste moment van de dag). De eerste foto hieronder heb ik in februari 2021 gemaakt langs de Afsluitdijk in zuidoostelijke richting. Het tegenlicht van de zon moet je enigszins filteren, anders raakt het overbelicht. Verder is er aan deze foto weinig nabewerkt. Gebruik voor een scherpe voorgrond wel een hoog diafragma: hierbij had ik hem op F/10 staan met een sluitertijd van een halve seconde.
Kruiend ijs, of ijsbergen, zijn nog zeldzamer en komen dus alleen in heel specifieke situaties voor. Ik ben er fan van om zulke foto’s vanaf enige hoogte te nemen. Dat kan met een drone, maar je kunt er ook voor kiezen om zo’n ijsberg op te klimmen. Dat hebben wij in o.a. 2012 en 2021 gedaan: toen waren de bergen liefst zes meter hoog. Wees dus voorzichtig! Dit soort ijsschotsen fungeren als glas en je haalt je handen zonder enig probleem open. Gebruik dus handschoenen en een degelijke cameratas als je zoiets onderneemt. Laten we hopen dat we binnenkort eindelijk weer wat mooie winterse plaatjes kunnen maken in eigen land.
