In de eerste helft van december was het volop winterweer in onze omgeving. Een luchtsoort helemaal afkomstig uit het noorden van Scandinavië bereikte West-Europa en daardoor kwam het tussen 8 en 17 december vaak tot strenge vorst. Daarvan spreken we bij een temperatuur lager dan -10,0 graden. Daarnaast viel vooral de eerste dagen af en toe sneeuw en in verschillende middelgebergtes, waaronder het Sauerland, bleef het dagenlang mistig bij temperaturen ruim onder nul. Daardoor ontstond een dikke laag rijp in het landschap. Een goede reden voor een fototripje.
Aardschaduw
In de nacht van zaterdag 10 december was het in Nederland flink mistig, maar boven het westen van Duitsland trokken bewolking en mist op en werd het juist helder. Dat was de bevestiging om de auto in te stappen richting het hoogste punt van het Sauerland: de Kahler Asten. Deze heuvel ligt op ruim 840 meter hoogte en kent onder bepaalde omstandigheden daardoor een veel extremer klimaat dan we in Nederland zien. Dit geldt met name op het gebied van winterweer. Dat was nu niet anders!
Al voor het bereiken van de bergtop werd het buiten ontzettend koud. We vertrokken we met een temperatuur van -2 graden in Nederland; amper twee uur later gaf de thermometer in de auto -12 graden aan. Daarbij was het kraakhelder en vanaf circa 650 meter hoogte in het Sauerland stonden de bomen krom gebogen onder de dikke laag sneeuw en rijp. Een sprookjesachtig gezicht. We bereikten de Kahler Asten ongeveer 20 minuten voor zonsopkomst. Op dat moment was er al een fraaie aardschaduw zichtbaar.
De aardschaduw ontstaat als de zon op enkele kilometers hoogte al schijnt, terwijl de bergtop waar je op staat het zonlicht nog tegenhoudt. De schaduw van die berg valt loodrecht tegenover de plaats waar de zon opkomt en toont zich als een donkere lijn boven de horizon. Zeer sfeervol voor de fotograaf: de kleuren deden denken aan het landschap dat je normaliter in Lapland of Canada aantreft.
Poolsneeuw en ijsnaalden
De eerste uren verliepen zonnig en ronduit koud op de top. Omstreeks tien uur lag de temperatuur nog altijd rond -10 graden, maar daarbij zag je aan de horizon wel de eerste mist opdoemen. Die mist reikte echter tot 700 meter hoogte, waardoor wij van de zon konden blijven genieten. Ineens veranderde de situatie echter, want ondanks het ontbreken van bewolking viel er ineens hele lichte neerslag uit de lucht. Althans, zo leek het. Je voelde hele kleine stipjes in je gezicht waaien, iets wat leek op sneeuwvlokjes.
Het bleek om een heel ander fenomeen te gaan, iets wat we vandaag totaal niet hadden verwacht aan te treffen: ijsnaalden! Dit is een uiterst zeldzaam fenomeen dat ook wel ‘poolsneeuw’ wordt genoemd. Uit de naam kun je al afleiden dat dit verschijnsel zich hoofdzakelijk voordoet in de poolgebieden, of in gebieden rondom de poolcirkel. Onder zeer specifieke omstandigheden in een arctische luchtsoort, kunnen vochtdruppeltjes die hogerop uit de atmosfeer afdalen richting het aardoppervlak bevriezen. Deze zwevende druppeltjes bevriezen wanneer ze in een zeer koude luchtlaag terecht komen en transformeren dan in ijskristallen. Deze naaldjes van ijs zijn dunner dan een mensenhaar en zo licht dat ze niet direct op de grond vallen. Ze zweven horizontaal door de lucht en die ijskristallen kunnen voor spectaculaire optische verschijnselen zorgen in het felle licht van de zon. Maar dan moet de dichtheid van de hoeveelheid ijsnaalden wel vrij groot zijn.
Na enige tijd werd dat plotseling het geval. Ik liep net een bosgebied uit de open vlakte in, toen het aantal ijsnaaldjes fors toenam. Ik draaide me om en warempel: een enorme halo (kring om de zon) was al zichtbaar. De intense kleuren sprongen werkelijk eruit, veel meer dan wanneer je bijvoorbeeld een kring rond de zon in hogere bewolking ziet. Bij dit verschijnsel staat de halo veel dichterbij het aardoppervlak en is daardoor ook beduidend feller van intensiteit.
Bovenraakboog
Omdat je nooit weet hoe lang zo’n verschijnsel standhoudt, heb ik direct de camera gepakt en een foto geschoten naast het bos met de ingepakte bomen (zie de foto hierboven). Hierop zijn ook al andere kringen en halo’s zichtbaar, waaronder een ‘bovenraakboog’. Dit is een omgekeerde halo die bovenop de eerste kring staat, loodrecht boven de zon. Voor een betere compositie heb ik daarna een ferme sprint getrokken dwars door de dikke sneeuw, want eerder op de ochtend had ik hogerop een mooie vrijstaande boom zien staan op het zuidoosten gericht. Die boom heeft me enkele minuten later misschien wel mijn mooiste winterfoto ooit opgeleverd.
Deze opname bestaat uit 10 verticale foto’s die in een panoramafoto zijn omgezet, om een volledig beeld van de situatie te geven. De fotografe die toevallig naast de boom stond geeft prachtig het perspectief weer. Een winters moment dat we wellicht nooit meer zo dichtbij Nederland kunnen aanschouwen!
Over de fotograaf
Dit artikel en de bijbehorende foto’s zijn gemaakt door Wouter van Bernebeek. Wil je meer foto’s zien van Wouter? Kijk dan op zijn Instagramaccount @woutervanbernebeek en Facebookpagina.
2 reacties
Indrukwekkend! Mooie foto’s en verhaal.
Mooi artikel over magische winterse natuurverschijnselen. Gave foto’s!! Afgelopen week waren wij aan het skiën in Oostenrijk en terwijl ik naar beneden roetsj zie ik hetzelfde verschijnsel (halo, boog en nog een boog) als op jouw foto. Ik had helaas geen camera bij mij. Maar snel de ski’s over dwars in de sneeuw op de rem en een foto gemaakt met de telefoon. En nog even staan genieten van dit prachtige verschijnsel. Na een paar minuten was het weg.