Plaatjeszwammen
In Nederland komen ruim 5000 soorten paddenstoelen voor. Veel van die soorten hebben plaatjes of lamellen aan de onderkant van de hoed. Tussen die plaatjes bevinden zich de sporen of zaden. Omdat de hoed meestal op een steel staat kan de wind de sporen als die omlaag vallen meenemen en verspreiden. Een van de bekendste plaatjeszwammen is de vliegenzwam.
Van opzij
Om de plaatjes van een paddenstoel goed te kunnen fotograferen ga ik meestal door de knieën. Liggen hoeft niet meer dankzij het kantelbare schermpje van mijn camera. Van bovenaf zijn de plaatjes van paddenstoelen die op de grond staan niet of nauwelijks zichtbaar. Met de camera op een rijstzak of zelfs op een stukje zeil op de grond krijg ik ze goed van opzij in beeld. Om de plaatjes van dichtbij te kunnen fotograferen gebruik ik de macrolens. Het voordeel van de camera op de grond (of op statief) is dat ik de scherptediepte kan oprekken als ik dat wil. Ik kies dan voor een klein diafragma. Bovendien heb ik geen last van bewegingsonscherpte, kan ik de ISO-waarde op 100 houden en me een lange sluitertijd permitteren.
Op dood hout
Plaatjeszwammen zijn behalve op de grond ook op aangetaste bomen en dood hout te vinden. Ze vormen een goede voedingsbodem voor bijvoorbeeld het schelpvormige oorzwammetje.
Voorzichtig pak ik het dode takje op de grond op en draai het om. De plaatjes van de prachtige oorzwammetjes zijn nu goed te zien. Om de handen vrij te hebben klem ik het tussen twee takken van een boom en kan ik de zwammetjes van opzij fotograferen met in de achtergrond het licht tussen de bladeren. Eenmaal klaar leg ik het takje op dezelfde plek terug.
Statiefgebruik
Staan de paddenstoelen hogerop dan gebruik ik bij voorkeur een statief om bewegingsonscherpte te voorkomen. Om diezelfde reden gebruik ik ook steevast de timer of draadontspanner. Gelukkig bewegen paddenstoelen niet zo vaak en vormt de al eerdergenoemde lange sluitertijd geen probleem.
Van onderen
Het kan ook hoger wat paddenstoelen betreft. Porseleinzwammen bijvoorbeeld groeien vaak op beukenhout. Omdat het een parasiet is tast het de boom aan. Is de boom eenmaal dood dan kan de zwam er nog jaren op teren. De parasiet is dan een saprofiet geworden.
Ik kijk in beukenbossen daarom niet alleen naar de grond maar ook omhoog. Op de stammen van aangetaste bomen zijn porseleinzwammen goed van onderen te bekijken en te fotograferen. Soms gebruik ik zelfs mijn telelens omdat ze meters hoog op de stam staan te pronken.
Gekruld
Plaatjes zitten weliswaar aan de onderkant van de hoed maar ze laten zich bij sommige soorten goed zien als diezelfde hoed aan de zijkanten omkrult. Een mooi voorbeeld daarvan is het hazenpootje. Hij komt voor op houtafval en in slechts een paar uur tijd krult de hoed omhoog zodat de prachtige plaatjes goed zichtbaar worden.
Elk jaar weer speur ik in het bos om ze te vinden. Op de volgende foto is de hoed nog vers en niet omgekruld. Met de camera op de grond kies ik voor een diafragma van maar liefst f20. Niet alleen de plaatjes worden hierdoor ‘dieper’ scherp in beeld gebracht, ook de kleurrijke achtergrond doet zo genuanceerder mee.
Bij de volgende foto is de rand heel mooi gekruld. De plaatjes zijn nu nog beter zichtbaar. Ik kies nu juist voor een groot diafragma (weinig scherptediepte dus) en stel scherp op de voorste plaatjes. Ook door het omzetten in zwart wit gaat de aandacht vooral uit naar het beperkte scherpe deel en neigt de foto ietwat naar abstractie.
Met bonus
Soms heb ik geluk en doet zich een bonus voor, een vlieg bijvoorbeeld. Veel paddenstoelen scheiden een geur af die boomvliegen aantrekt. Ze lokken de vliegen omdat deze de sporen verspreiden.
Als ik de plaatjeszwam ontdek zit de vlieg er al op. Ik gun me nu niet de tijd mijn statief op te stellen. Behoedzaam ga ik op de grond liggen en richt de camera. Uit de hand neem ik meerdere foto’s waarbij ik scherpstel op de vlieg. Omdat die het hoofdonderwerp is neem ik de paddenstoel slechts voor een deel in beeld.
Wonderlijke plaatjeszwammen
Dat de natuur jou en mij steeds opnieuw weet te verwonderen staat buiten kijf. Paddenstoelen vormen daar geen uitzondering op. Inzoomend op de details neemt die verwondering bij mij alleen maar toe. Details – zoals de plaatjes – die het waard zijn om prachtige plaatjes van te maken.
