Tips voor het handmatig scherpstellen bij macrofotografie

De autofocus van een camera is belangrijk voor veel takken van fotografie, maar bij macrofotografie heeft het de voorkeur om handmatig scherp te stellen. Het voordeel hiervan is dat je zelf je scherpstelpunt kunt bepalen en je hierdoor veel nauwkeuriger en – als je eraan gewend bent – sneller scherp kunt stellen. De reden dat het juiste scherptepunt zó precies komt is omdat je bij macrofotografie te maken hebt met hele kleine scherptediepte. Dat komt weer door de zeer korte afstand tot je onderwerp, zie ook de tutorial over Scherptediepte en macro bij voorjaarsbloeiers.

Je vraagt je misschien nu af hoe het scherpstellen met behulp van de focusring, nauwkeuriger en sneller kan zijn ten opzichte van de autofocus bij scherpstellen.

Aan de hand van een paar tips zal ik vertellen hoe je nauwkeurig en snel het gekozen scherpstelpunt instelt bij gebruik van manuele scherpstelling.

Tip 1 Goed en stevig statief

Het ligt misschien een beetje voor de hand, maar vooral als je met grote diafragma’s werkt (kleine scherptediepte) is een stevig statief handig. Dit omdat de kleinste beweging van het objectief al tot een ander scherptepunt kan leiden of zelfs tot onscherpte.

Tip 2 Gebruik van Live view

Doordat het moeilijk is om door de optische zoeker van je camera echt nauwkeurig scherp te stellen en zeker als je camera dicht bij de grond ligt waardoor je niet goed door de optische zoeker meer kunt kijken, is het gebruik van Live view een uitkomst. De nieuwste spiegelreflexcamera’s hebben de mogelijkheid om via het scherm te kijken i.p.v. door de zoeker, bij spiegelloze camera’s is live view eigenlijk de enige manier en kun je zelf kiezen of je in de zoeker kijkt of op de achterkant van de camera.

Maar hoe gaat dit nu in zijn werk.

• Schakel als eerste de Live view functie in op de camera. Weet je niet precies hoe dit moet, raadpleeg dan even de handleiding.
  Wanneer je Live view hebt ingeschakeld zie je het beeld wat je door de optische zoeker zag nu verschijnen op je beeldscherm.
• Maak een compositie van het onderwerp, bepaal waar het scherpstelpunt moet komen te liggen en stel op het oog scherp (figuurlijk natuurlijk) met behulp van de focusring op het objectief. In het onderstaand object wil ik de scherpte in het midden van de bloem hebben op het stuifmeelkorreltje.

• Nu je het onderwerp in beeld hebt gaan we nauwkeuriger scherpstellen op het punt waar je dit wilt hebben. In het live-view beeld bevindt zich een vierkantje, het scherpstelkader. Deze kun je met behulp van de cursorknoppen over je scherm verplaatsen. In dit geval plaatsen we het scherpstelkader op de plek die we scherp gesteld willen hebben.

• Het scherpstelpunt is nu bepaald en we gaan op die plek digitaal inzoomen (dus niet met de lens!), door op het knopje met het vergrootglas te drukken. Er wordt nu 1x ingezoomd op het beeld in het scherpstelkader, door nog een keer op die knop te drukken wordt er 5x ingezoomd, druk je nog een keer dan heb je een 10x vergroting.
  Nu kun je door aan de focusring te draaien heel nauwkeurig je scherpstelpunt instellen.

Op deze manier kun je op een stamper in een bloem haarscherp instellen.
Nu is het een kwestie van de foto maken. Doe dit bij voorkeur met een remote of stel op de camera een timer in (bv. 2sec), dit om trillingen van de camera te voorkomen tijdens het indrukken van de ontspanknop die voor bewegingsonscherpte kunnen zorgen.

Tip 3 Focus peaking

Mocht je camera deze functie hebben, dan is het zeker de moeite waard om te proberen. Focus peaking is een extra hulpmiddel bij het scherpstellen. De camera gaat ervan uit dat waar het punt het scherpst is, het contrast ook het hoogst is. Aan de hand daarvan zullen de randen dan oplichten met de kleur die je hebt ingesteld. Zo zie je precies waar de scherpte ligt. Het blijft een hulpmiddel, dus na het maken van de foto, altijd even controleren of daadwerkelijk de scherpte ligt waar jij het wilde hebben.

Tip 4 Focus guiding

Naast focus peaking is er ook focus guiding als hulpmiddel. Dit is een relatief nieuwe functie en ik zal daar niet te ver op ingaan.
Kort gezegd zie je bij focus guiding aan de hand van kleine driehoekjes hoever je van het focuspunt bent verwijderd.

Tip 5 Scherpstellen zonder focusring

In plaats van aan de focusring te draaien om het onderwerp scherp in beeld te krijgen (of als je macrolens geen focusring heeft), kun je ook scherpstellen door de camera naar voren en naar achteren te bewegen.
Bij gebruik van een statief kun je dan gebruik maken van een macro-slider. Deze plaats je op je statief met daarop je camera. Door aan de knoppen van de de macro-slider te draaien, kun je nu het focuspunt tot op de mm nauwkeurig instellen. (Zie ook: Wat doe je met een macroslede?)

Aan de hand van de gegeven tips kun je nu dus zeer nauwkeurig scherp stellen bij het gebruik van handmatige scherpstelling. Oefenen baart kunst en daarna wil je alleen nog maar handmatig scherpstellen bij macrofotografie.