Wat is het beste statief voor mij?

Een fotograaf zonder statief is…

… vul zelf maar in: “als een telefoon zonder internet”, “een auto zonder stuur” of “schip zonder matroos”. Misschien een beetje flauw maar de grap is dat je het internet past mist als wat op wilt zoeken op je mobiel, evenzo met het stuur want zo lang je rechtdoor gaat, gaat alles goed. En ook de matroos mis je pas als je hem echt nodig hebt.

Veel fotografen hebben een haat liefde verhouding met het statief. De één zweert erbij en doet niets zonder, de ander sleept hem altijd mee, maar gebruikt hem vervolgens praktisch nooit. Een de derde vervloekt hem om het gewicht en onhandigheid. En waarom zouden we ook een statief kopen? Bijna alle lenzen zijn gestabiliseerd, de ISO kan tot bijna een miljoen en ruis is tegenwoordig lang niet zo erg meer (en prima in de nabewerking te verwijderen)… problemen met sluitertijden zijn verleden tijd, toch?

Een statief zorgt voor ‘rust in je kont’

Waarom een statief? Hij is zo lomp, hij is zo onhandig, ik voel dat ik me niet vrij kan bewegen, hij belemmert mijn creativiteit, etc. En toch, bij mensen die daadwerkelijk met statief gaan fotografen zie ik dat meteen terug in de kwaliteit van de beelden. Natuurlijk helpt een statief met bewegingsonscherpte, en natuurlijk kun je ineens met langere sluitertijden en lagere ISO fotograferen maar eigenlijk is het allerbelangrijkste juist het feit dát hij zo lomp en onhandig is. Daarmee dwingt het statief je met veel meer rust te fotograferen. Je moet hem opzetten, instellen, goede hoogte aanpassen en dan pas rustig aan de slag. Iemand zonder statief heeft dan inmiddels al 20 foto’s van 21 verschillende onderwerpen gemaakt terwijl jij nog aan het puzzelen bent over de goede compositie. Je ziet gewoon dat mensen rust krijgen, ze veel langer met één foto bezig zijn en ook veel meer geneigd zijn om tot het gaatje te gaan als het om een goede compositie gaat, het goede moment en de juiste belichting. Het jachtige van de digitale camera gaat eraf, je maakt minder foto’s maar de succesrate schiet omhoog.

Voordelen van een statief

Ondanks weinig ruis bij de moderne camera’s, ondanks super hoge ISO, ondanks alle stabilisatie… blijft mijn advies een statief te gebruiken. Naast de rust nog even de andere voordelen nog even op een rijtje:

• Hoe mooi een hoge ISO ook is, het blijft zorgen voor ruis. De mooiste en scherpste foto’s maak je bij lage ISO. Wil je dan ook nog spelen met hoge diafragma waarden (bijv. t.b.v. een grote scherptediepte) dan zit je automatisch aan langere sluitertijden. Vanaf statief is dat geen probleem!
• Lange sluitertijden geeft dynamiek in beeld. Bomen bewegen in de wind, water kabbelt en wolken drijven voorbij. Door te spelen met langere sluitertijden krijg je de dynamiek van bewegende onderwerpen in beeld. Uit de hand kun je best een eind komen, zeker met alle stabilisaties in camera’s en lenzen. Maar 1sec of langer uit de hand lukt bijna niemand.
• Lange sluitertijden zorgen voor meer kleur, zeker bij zonsop- en ondergangen. Hoe langer de sluitertijd, hoe dieper en intenser de kleuren… reden om ook weer een statief te gebruiken
• Ben je aan het experimenteren met belichting en/of scherptediepte dan maak je vaak meerdere beelden en kijk je later welke het beste is: belichtingstrapjes of scherptediepte trapjes. Vanaf statief is dat heel fijn werken omdat je niet telkens weer opnieuw de compositie en het scherpte punt moet bepalen.
• Fotograferen bij low light, denk aan nachtfotografie. Zonder statief houdt de dag op als de zon weg is… maar er is nog zoveel meer dan licht: de sfeer van het donker!
• Wil je aan de slag met een stacking methode zoals panorama (compositie stack), HDR of Exposure Blending (belichtings stack), Focus Stack of Star Trails (sterrensporen), dan wil je zoveel mogelijk alle andere vrijheidsgraden gelijk houden. Dat kan het beste met statief.
• Werk je met lange (en zware) telelenzen dan is dat uit de hand niet te doen. Met een statief kun je uren lang met de zwaarste combinaties fotograferen.

  

‘Ik ben te arm om troep te kopen’

Een Fins gezegde en variatie op onze ‘goedkoop is duurkoop‘. Hoewel het gevaarlijk is om mensen duren spullen te adviseren, geldt dat wel voor een statief. Een goede fotograaf kan met alle camera’s of lenzen uit de voeten. Maar met statieven ben ik wat voorzichtiger. Er zijn teveel mensen die bezuinigen op een statief. Een veel gemaakte fout is een goedkoop statief, koop dan geen statief. Helaas heb ik al meegemaakt iemand een kapitaal van meer dan 3000 euro (dure camera met dito lens) toevertrouwde aan een statief van een paar tientjes. Met een klein zuchtje wind donderde alles om met als gevolg een lens en camera vol duinzand (geen verzonnen verhaal maar waargebeurd! Twee keer zelfs al! Een statief hoeft geen duizend euro te kosten maar koop wel een goed en degelijk statief! En dat kost geld.

Sterker nog, er is een gezegde dat iedere fotograaf in zijn leven 3 statieven koopt. Ben je nu echt tevreden? Denk dan eens na… is dit misschien al nr. 3?

Statieven: wat is er allemaal te koop?

Statieven heb je in vele soorten en maten, prijsklassen en gewichtsklassen. Van een paar tientjes tot over de duizend euro is mogelijk. Maar wat is nou aan te raden en wat moet je absoluut niet nemen?

Materialen

Goed, stevig en niet al te duur is aluminium. Nadeel is echter wel dat aluminium relatief zwaar is. Maar als je toch vaak met de auto gaat en niet hoeft te slepen met het statief is dit een perfect statief voor jou! Wil je echt lichter dan kun je kijken naar carbon. Wel zie je tegenwoordig steeds minder aluminium statieven… het merendeel, vooral de betere statieven, zijn allemaal carbon.

Hoe groot / zwaar

Eigenlijk is het beste statief te lomp en te zwaar om makkelijk mee te nemen. Een groot en zwaar statief is absoluut bewegingsvrij en zorgt ervoor dat zelfs wind weinig vat heeft op je camera. Verder is het zó vervelend om mee te werken dat je niet snel geneigd bent om snel van de ene naar de andere plek te rennen voor een foto. De inmiddels bekende ‘rust’. Echter, een té zwaar statief zorgt er vaak voor dat je hem nooit meeneemt.

Toch snap je hopelijk inmiddels wel dat een ‘lichtgewicht statief’ een contradictio in terminis is. Immers, een licht statief is wiebelig en niet stabiel, juist wat hij wél moet zijn.

Hou daarom voor ene goed statief het volgende aan:

• Statief moet berekend zijn op minstens 1,5x het gewicht van camera + je zwaarste lens. Als je dit té krap neemt wordt het geheel toch wiebelig, beter geschikt voor te hoog dan te laag gewicht!
• Uitschuifbare poten met makkelijk klemkoppelingen die niet snel loslaten (anders schuiven de poten te snel in onder het gewicht van camera).
• Losse statiefkop zodat je nog een keer kunt veranderen als je dat nodig acht.

  

Wel of geen middenpoot?

Het is verleidelijk om een klein statief met middenpoot te kopen. Een zogenaamd reisstatief, klein op te klappen en als je hoogte moet hebben schuif je alle poten uit en de middenzuil. Klinkt goed, toch? Nee!

Waar je een middenpoot nooit voor moet gebruiken is het ophogen van je camera! Een middenpoot is het meest instabiele deel van het statief. Hoe stevig je statief ook is, op het moment dat je die 3kg camera + lens verder omhoog brengt met een middenzuil zie je de boel gewoon bewegen en je zal niet de eerste zijn die met zijn zonnekap zandtaartjes van het strand kan maken omdat het statief de wind niet aankon. Beste is een statief te nemen waarbij je de middenpoot qua hoogte niet nodig hebt en je aan de drie poten genoeg hebt om op jouw hoogte te komen.

Neem verder een statief met onafhankelijke poten (dus geen verbinding tussen de poten, zoals bij een videostatief). Een statief met onafhankelijke poten kun je helemaal plat leggen voor bijvoorbeeld macrofotografie. En die middenpoot (of middenzuil) dan? Precies, die zit dan in de weg. Dus? Hier heb je twee soorten fotografen. Zij die een hekel hebben aan een middenpoot zodat ze met het statief helemaal laag kunnen en zij die de middenpoot omgekeerd gebruiken om de camera aan het statief te hangen voor macro fotografie. Er is geen goed of fout maar het zijn wel twee onverenigbare groepen fotografen. Je zult voor jezelf moeten besluiten wat jij prettig vindt.

Er zijn ook statieven met een beweegbare middenzuil, die kun je kantelen en opzij gebruiken. Dat is dan wel weer handig, m.n. voor macrofotografie, maar hij zal alsnog lang niet zo stevig zijn als een driepoot zonder middenpoot. Bij wind daarom nog steeds de middenzuil niet gebruiken.

Een statief met kantelbare middenzuil heeft voor macro zeker voordelen!

Statiefkoppen

Het mooie van statieven is dat kop en statief onafhankelijk zijn met universeel schroefkoppeling. Iedere statiefkop past op ieder statief! Je kunt dus naar hartelust variëren. Zo heb ik op mijn zwaarste statief verschillende koppen al naar gelang het doel: een balhoofd voor landschapsfotografie, schommelkop voor de lange telelens en een video kop als ik aan het filmen ben.

Wat koppen betreft is het wat je zelf prettig vindt:

Balhoofd

Een balhoofd is flexibel en klein maar nadeel is dat als je hem los zet meteen je hele camera los zit in alle richtingen. Een balhoofd met aparte ‘panstand’ is heel prettig. Dan kun je in het horizontale vlak draaien, bijv. t.b.v. een panoramafoto, zonder dat je camera verandert in de andere richtingen.

Driewegkop

Een drieweg kop is groter en lomper maar heeft als grote voordeel dat alle richtingen (horizontaal, verticaal en omhoog/omlaag) door aparte hendels zijn in te stellen. Je kunt dus heel nauwkeurig instellen. Nadeel is wel dat het allemaal wat langzamer gaat omdat je alles apart in moet stellen.

Een schommelkop is vooral bedoeld voor de lange telelenzen. Die hebben een dermate gewicht dat dit op een normale kop, waarbij de camera bovenop de kop staat, niet werkbaar is. Bij een schommelkop hangt de combi a.h.w. aan de kop. Dit zijn wel grote lompe koppen die je normaal niet zal gebruiken.

Snelkoppelingsplaat

Een ‘quick-release plate’ (Snelkoppelingsplaat ) is een plaatje wat je onder je camera schroeft en waarmee je snel je camera op je statiefkop kan klikken. Het is niet noodzakelijk maar heb je de keuze tussen een kop met en zonder zo’n soort systeem dan is het wel aan te bevelen omdat het snel en prettig werkt. Je hoeft niet telkens je camera aan je statief te schroeven. Veel merken werken met het zogenaamde arca swiss systeem, een universeel systeem van plaatjes waardoor je overal hetzelfde systeem hebt. Werk je met meerdere statieven, koppen, lenzen (met gondels) en/of camera’s dan kan het handig zijn om alles van hetzelfde systeem te voorzien.