Alles over tegenlicht, deel 1: Tegenlicht en silhouetten

Licht is er in allerlei vormen en maten, of beter gezegd: kleuren, intensiteiten en richtingen. Een van de moeilijkste, maar tegelijkertijd potentieel meest sfeervolle vormen van licht is tegenlicht. Het kan je foto maken of breken. Werken met tegenlicht kan echter lastig zijn. Je kunt last krijgen van lichtvlekken (flare of ghosting), of er ontstaat een te groot contrast tussen licht en donker. Zijn de omstandigheden echter juist en weet je het (tegen)licht goed te gebruiken, dan kan tegenlicht je beste vriend worden. Het kan je foto net even spannender maken. In dit drieluik over tegenlicht gaan we het in deel 1 hebben over ‘gewoon’ tegenlicht, het maken van silhouetten en gebruik van de zon in beeld. Deel 2 gaat over randlicht en het zelf maken van tegenlicht. Deel 3 zal tenslotte bokeh-vlekken behandelen.
Doordat de zon onscherp in beeld komt kun je zelfs met een macrolens een grote zon krijgen. Fotograaf: Paul van Hoof

Wat is tegenlicht

Tegenlicht wil eigenlijk niks meer zeggen dan dat het meeste licht, of zelfs al het licht, van achter het onderwerp komt. Het onderwerp wordt dus van achteren belicht, of de achtergrond wordt sterker belicht dan het onderwerp. Je kijkt dus tegen de schaduwzijde van het onderwerp aan. Je kunt het toepassen in landschapsfoto’s, tele- en macrofotografie. De toepassingen zijn bijna grenzeloos.

Tegenlicht geeft vaak een spannendere belichting dan mee- of strijklicht. De kleuren kunnen intenser worden. Het werkt vooral goed bij onderwerpen die enigszins doorschijnend zijn. Deze onderwerpen lichten op. In macrofotografie kun je aan bloemen denken of insecten met doorschijnende vleugels. In landschappen is mist wellicht het beste voorbeeld. Mist en tegenlicht vormen een gouden combinatie.

Landschappen doen het goed in tegenlicht, met name als er ochtendnevel aanwezig is. Fotograaf: Paul van Hoof
Bloemen (bergnachtorchis) in tegenlicht lichten als het ware op en komen veel meer los van de omgeving. Fotograaf: Paul van Hoof
Een veld met kievitsbloemen. Links in meelicht (zon in de rug) gefotografeerd. Tien minuten eerder, in hetzelfde licht, richtte ik de camera tegen de zon in. Fotograaf: Paul van Hoof
Een bedauwde bandheidelibel vormt al een mooi onderwerp, maar (vrijwel) dezelfde setting in tegenlicht geeft nog meer sfeer, door een hoger contrast en meer kleur. Fotograaf: Paul van Hoof
Een close-up van een burlend edelhert is al imposant. In tegenlicht wordt het beeld nog sterker. Details als de ademwolk en vliegjes rond de kop worden zichtbaar. Fotograaf: Paul van Hoof
Midden op de dag als het licht (te) hard is, lukt het soms in tegenlicht nog wel om een sfeervol beeld te maken als de onderwerpen doorschijnend zijn, deze lichten dan op terwijl de achtergrond donker blijft. Fotograaf: Paul van Hoof

Silhouetten

De eenvoudigste vorm van tegenlicht is het silhouet. Daarbij wordt de achtergrond belicht en het onderwerp niet. De meeste klassieke variant van deze methode zijn foto’s met zonsondergang . De lucht is oranje gekleurd en het onderwerp steekt scherp af tegen de lucht. Het onderwerp wordt niet van voren belicht en wordt zwart. Een bomenrij aan de horizon kan al als onderwerp dienst doen. Dat kan mooi werken in landschapsopnamen. Zoek dan naar mooie, karakteristieke bomen, zeker zonder blad kunnen ze erg fraai zijn. Maar macro en tele-onderwerpen lenen zich ook goed voor de techniek. Zoek ook hier naar karakteristieke vormen.

Vaak gaat het al goed met een automatische belichting, maar soms is het nodig om het beeld wat onder te belichten, met name als het onderwerp groter in beeld staat en er dus meer zwart in beeld komt. De kleur van de lucht wordt dan intenser, maar belangrijker, het zwarte onderwerp wordt ook echt zwart.

Klassiek silhouet van een edelhert hinde met kalf met 400mm telelens. Meestal wil je geen wolken in beeld, maar hier voegt het wat toe. Fotograaf: Paul van Hoof

Doorkijkje in de schemering

Een variatie op het thema is door geen gebruik te maken van een gekleurde lucht, maar de blauwe lucht in het blauwe uurtje. Dat kan in de periode ná zonsondergang of vóór zonsopkomst. Vanzelfsprekend wordt de achtergrond niet oranje, maar blauw. Door het onderwerp niet tegen de ‘kale’ lucht te fotograferen, maar door struiken of bladeren heen ontstaat een donker doorkijkje. Zo kun je een zeer mysterieuze sfeer creëren. Een nadeel van deze werkwijze is dat het in het blauwe uurtje al vrij donker is. Je hebt een hogere iso-waarde en langere sluitertijd nodig. Het werkt dus vooral goed bij stilstaande onderwerpen.

Een bleek bosvogeltje in ‘normaal’ avondlicht. Anderhalf uur later is de zon ver onder en kan een doorkijkje worden gemaakt in het blauwe uurtje. Weinig scherptediepte is daarbij cruciaal. Fotograaf: Paul van Hoof
Ruim na zonsondergang is er weinig licht, de heldenbok zit weliswaar stil, maar zijn voelsprieten bewegen wel, daarom is een hoge isowaarde (iso 3200) nodig. Fotograaf: Paul van Hoof

Zon in beeld

Een mooie toevoeging aan de foto kan zijn om de zon in het beeld te betrekken. Een mooie gele of oranje bol achter het onderwerp kan extra diepte geven en het onderwerp inkaderen. De zon is normaal gesproken erg fel. Als je een foto zou maken met een goed belichte zon wordt de omgeving zwart omdat het contrast te groot is. Maar als de zon vlak boven de horizon staat en gekleurd is zwakt hij flink af. Dan lukt het om een oranje bol te fotograferen met daaromheen een oranje lucht. Werk je met zonsondergang dan kun je langzaam naar het moment toe werken dat de zon op z’n zwakst is. Met zonsopkomst moet je precies weten waar hij op komt, want alleen vlak boven de horizon is de zon zwak genoeg. Als je door struiken of gras heen fotografeert kun je de zon afzwakken. Je krijgt dan geen strakke bol, maar meer een vlekkerige achtergrond.

Wil je de zon groot in beeld, dan heb je twee ingrediënten nodig.

  1. Een lens met 100mm of meer. Je kúnt een lange telelens gebruiken maar dat hoeft niet, want de zon komt volledig onscherp in beeld en wordt groter door de onscherpte. Zo kun je zelfs met een macrolens een beeldvullende zon krijgen! Vandaar:
  2. Gebruik een kleine scherptediepte. Dat laatste kan op meerdere manieren. Zet sowieso je diafragma geheel open, anders kan de zon hoekig worden. Daarnaast zul je merken dat de zon groter wordt als je het onderwerp dichter nadert .
Als je precies weet waar de zon opkomt kun je daarop anticiperen. Merk op dat de lucht donkerder wordt naarmate de zon feller wordt (400mm). Fotograaf: Paul van Hoof
Om de zon te temperen kun je door bladeren heen fotograferen. Er ontstaat zo meteen een interessantere achtergrond dan een ‘lege’ lucht. Fotograaf: Paul van Hoof

Andere achtergronden

Om een silhouet te creëren hoef je niet per se rond zonsondergang of opkomst te werken. Dit is een groot voordeel als je overdag wilt fotograferen. Je hoeft zelfs geen lucht in beeld te nemen. Je kunt namelijk ook een ander onderwerp als achtergrond gebruiken. Dat onderwerp kan een heel landschap zijn, als dat maar flink sterker wordt belicht dan hetgeen je als silhouet wilt afbeelden. Je kunt ook kleiner denken en een boomblaadje nemen. Een onderwerp zoals een bloem of paddenstoel in de felle zon werpt zijn schaduw dan op het blad en het silhouet is een feit. Is de zon niet fel genoeg dat kun je het effect ook nabootsen met een flitser.

Het grasveld achter de brede wespenorchis wordt door de zon belicht, terwijl de plant zelf in de schaduw staat. Fotograaf: Paul van Hoof
De schaduw van de besjes van lelietjes-van-dalen valt op het blad en vormt zo een silhouet. Fotograaf: Paul van Hoof

In deze tutorial hebben we laten zien dat tegenlicht veel sfeer kan toevoegen aan je foto’s. De nadruk lag daarbij op silhouetten. Maar tegenlicht is meer. Daarom komen andere aspecten van tegenlicht in de volgende twee afleveringen aan bod: randlicht, zelf tegenlicht maken en werken met bokeh-vlekken.

Hier zetten we alles over macrofotografie voor je op een rij.

11 reacties

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

11 reacties

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: