Alles over tegenlicht, deel 1: Tegenlicht en silhouetten

Wat is tegenlicht

Tegenlicht wil eigenlijk niks meer zeggen dan dat het meeste licht, of zelfs al het licht, van achter het onderwerp komt. Het onderwerp wordt dus van achteren belicht, of de achtergrond wordt sterker belicht dan het onderwerp. Je kijkt dus tegen de schaduwzijde van het onderwerp aan. Je kunt het toepassen in landschapsfoto’s, tele- en macrofotografie. De toepassingen zijn bijna grenzeloos.

Tegenlicht geeft vaak een spannendere belichting dan mee- of strijklicht. De kleuren kunnen intenser worden. Het werkt vooral goed bij onderwerpen die enigszins doorschijnend zijn. Deze onderwerpen lichten op. In macrofotografie kun je aan bloemen denken of insecten met doorschijnende vleugels. In landschappen is mist wellicht het beste voorbeeld. Mist en tegenlicht vormen een gouden combinatie.

Silhouetten

De eenvoudigste vorm van tegenlicht is het silhouet. Daarbij wordt de achtergrond belicht en het onderwerp niet. De meeste klassieke variant van deze methode zijn foto’s met zonsondergang . De lucht is oranje gekleurd en het onderwerp steekt scherp af tegen de lucht. Het onderwerp wordt niet van voren belicht en wordt zwart. Een bomenrij aan de horizon kan al als onderwerp dienst doen. Dat kan mooi werken in landschapsopnamen. Zoek dan naar mooie, karakteristieke bomen, zeker zonder blad kunnen ze erg fraai zijn. Maar macro en tele-onderwerpen lenen zich ook goed voor de techniek. Zoek ook hier naar karakteristieke vormen.

Vaak gaat het al goed met een automatische belichting, maar soms is het nodig om het beeld wat onder te belichten, met name als het onderwerp groter in beeld staat en er dus meer zwart in beeld komt. De kleur van de lucht wordt dan intenser, maar belangrijker, het zwarte onderwerp wordt ook echt zwart.

Doorkijkje in de schemering

Een variatie op het thema is door geen gebruik te maken van een gekleurde lucht, maar de blauwe lucht in het blauwe uurtje. Dat kan in de periode ná zonsondergang of vóór zonsopkomst. Vanzelfsprekend wordt de achtergrond niet oranje, maar blauw. Door het onderwerp niet tegen de ‘kale’ lucht te fotograferen, maar door struiken of bladeren heen ontstaat een donker doorkijkje. Zo kun je een zeer mysterieuze sfeer creëren. Een nadeel van deze werkwijze is dat het in het blauwe uurtje al vrij donker is. Je hebt een hogere iso-waarde en langere sluitertijd nodig. Het werkt dus vooral goed bij stilstaande onderwerpen.

Zon in beeld

Een mooie toevoeging aan de foto kan zijn om de zon in het beeld te betrekken. Een mooie gele of oranje bol achter het onderwerp kan extra diepte geven en het onderwerp inkaderen. De zon is normaal gesproken erg fel. Als je een foto zou maken met een goed belichte zon wordt de omgeving zwart omdat het contrast te groot is. Maar als de zon vlak boven de horizon staat en gekleurd is zwakt hij flink af. Dan lukt het om een oranje bol te fotograferen met daaromheen een oranje lucht. Werk je met zonsondergang dan kun je langzaam naar het moment toe werken dat de zon op z’n zwakst is. Met zonsopkomst moet je precies weten waar hij op komt, want alleen vlak boven de horizon is de zon zwak genoeg. Als je door struiken of gras heen fotografeert kun je de zon afzwakken. Je krijgt dan geen strakke bol, maar meer een vlekkerige achtergrond.

Wil je de zon groot in beeld, dan heb je twee ingrediënten nodig.

1. Een lens met 100mm of meer. Je kúnt een lange telelens gebruiken maar dat hoeft niet, want de zon komt volledig onscherp in beeld en wordt groter door de onscherpte. Zo kun je zelfs met een macrolens een beeldvullende zon krijgen! Vandaar:
2. Gebruik een kleine scherptediepte. Dat laatste kan op meerdere manieren. Zet sowieso je diafragma geheel open, anders kan de zon hoekig worden. Daarnaast zul je merken dat de zon groter wordt als je het onderwerp dichter nadert .

Andere achtergronden

Om een silhouet te creëren hoef je niet per se rond zonsondergang of opkomst te werken. Dit is een groot voordeel als je overdag wilt fotograferen. Je hoeft zelfs geen lucht in beeld te nemen. Je kunt namelijk ook een ander onderwerp als achtergrond gebruiken. Dat onderwerp kan een heel landschap zijn, als dat maar flink sterker wordt belicht dan hetgeen je als silhouet wilt afbeelden. Je kunt ook kleiner denken en een boomblaadje nemen. Een onderwerp zoals een bloem of paddenstoel in de felle zon werpt zijn schaduw dan op het blad en het silhouet is een feit. Is de zon niet fel genoeg dat kun je het effect ook nabootsen met een flitser.

In deze tutorial hebben we laten zien dat tegenlicht veel sfeer kan toevoegen aan je foto’s. De nadruk lag daarbij op silhouetten. Maar tegenlicht is meer. Daarom komen andere aspecten van tegenlicht in de volgende twee afleveringen aan bod: randlicht, zelf tegenlicht maken en werken met bokeh-vlekken.