De magie van abstracte natuurfotografie

Anders dan anders

Abstracte fotografie opent je ogen

het opent het gebied tussen realiteit en verbeelding:

een land van onbegrensde mogelijkheden.

Het is kijken met de ogen van een kind;

onderzoekend, nieuwsgierig en in het moment zelf

Het is kijken op gevoel

Loslaten en spelen en onderzoeken.

Het gaat er niet om waar je naar kijkt,

het gaat erom wat je ziet.

Niet de realiteit, maar de verbeelding is aan zet

Jouw vrije en creatieve geest laat je nieuwe dingen ontdekken.

Kijk, zie, droom en verwonder

Verwondering doet wonderen

Er ligt een boeiende, prachtige abstracte wereld

verborgen in de werkelijkheid.

Abstracte fotografie kan, net als abstracte kunst helemaal abstract zijn, wat betekent dat er geen herkenbare objecten in voorkomen. Of het kan geabstraheerd zijn, wat betekent dat er herkenbare elementen in voorkomen, maar dat ze vervormd of vereenvoudigd zijn.

Maak een eigen en artistieke weergave van de werkelijkheid

Het zijn foto’s waarbij je niet direct ziet wat er gefotografeerd is. Ze zijn niet bedoeld om de werkelijkheid weer te geven, ze lijken meer op abstracte schilderijen. Het herkenbare wordt zo gefotografeerd, dat het onherkenbaar wordt en nieuwe betekenis krijgt. Het is een eigen en artistieke weergave van de werkelijkheid, waarbij lijnen, kleuren, textuur en vormen centraal staan.

Of je nu kijker of maker bent, de kunst is om je te openen voor de taal van de vorm, voor de taal van het beeld. Het gaat om de sfeer en het gevoel dat de foto oproept. Je laat het op je inwerken alsof het muziek is of poëzie. Het is een nieuwe manier van ervaren, die jouw verbeelding stimuleert. Het gaat om jouw persoonlijke interpretatie, om jouw beleving.

Anders kijken

Dit vraagt een hele andere manier van kijken. Je kijkt niet als een bioloog naar de natuur, maar als een kunstenaar. De natuur is niet het onderwerp, eigenlijk is er geen onderwerp. Dat wil zeggen: de foto is niet gemaakt om de kijker het onderwerp te laten zien. Je zoekt niet naar een azuurwaterjuffer of een appelvink. Je probeert de lichtcirkels te vangen die ontstaan als je in de ochtenddauw mos fotografeert. Het dansende patroon en de kleurschakeringen zijn belangrijker dan de mossen. Het gaat over het licht, het patroon. Je streeft naar zo min mogelijk herkenbaarheid. De vorm is belangrijker dan de inhoud. Je maakt iets nieuws zichtbaar. Iets waar andere mensen geen oog voor hebben, waar ze zo aan voorbij gaan. Je nodigt de kijker uit om op een nieuwe manier te kijken.

Hoe kijk je dan?

Je kijkt als het ware door- of om het onderwerp heen. Je let op licht, lijn, textuur. Die beeldelementen verhef je tot het onderwerp van je foto. Je ziet niet een grasspriet, maar je ziet een groene lijn, die als een diagonaal door je beeld gaat. Je traint je oog om de werkelijkheid te zien als een verzameling van beeldelementen. Je kijkt naar lijnen en vormen en naar hoe deze in het beeldvlak staan. Je kijkt naar contrast, contrast in licht en donker, groot en klein. Je kijkt naar patronen, naar de textuur. Het onderwerp verdwijnt naar de achtergrond.

Hoe fotografeer je dan?

Omdat je bij het maken van een abstracte foto ernaar streeft om het gefotografeerde onderwerp onherkenbaar te maken, houd je bij de kadrering de meest kenmerkende elementen buiten beeld. Een paddenstoel vanaf de zijkant gefotografeerd, toont de hoed en de steel. Als je recht van boven fotografeert, en de rand weglaat en alleen inzoomt op het middelste gedeelte, dan kan dit deel van een parasolzwam er ineens uitzien als het oog van een reptiel. Je maakt je onderwerp minder herkenbaar maken door een bijzonder standpunt, door het gebruik van een kleine scherptediepte of door bewuste bewegingsonscherpte.

Licht het uit de context

Kenmerkend is dat je geen omgeving mee fotografeert en vaak ook geen horizon. Je haalt het gefotografeerde echt uit zijn context. Hierdoor kan ook het gevoel van de grootte van het gefotografeerde wegvallen. Je hebt geen idee of je kijkt naar de schors van een boom of naar een berglandschap, gefotografeerd vanuit een vliegtuig. Iets dat in werkelijkheid klein is, kan er daardoor groots uitzien en andersom.

In vergelijking met de schilders staan we natuurlijk twee-nul achter als het gaat om het creëren van abstracte beelden. Waar schilders echt vanuit niets iets maken, staat er bij ons altijd iets uit de werkelijkheid voor onze lens.

Hoe kijkt de kijker?

Misschien ken je het plaatje waarbij zes blinden een olifant aftasten. Degene die zijn slurf in zijn handen heeft, denkt dat de olifant lijkt op een slang, degene die zijn armen om zijn voorpoot heeft geslagen, denkt dat een olifant lijkt op een boomstam en degene die zijn staart voelt, denkt dat een olifant lijkt op een stuk touw. Zo werkt ons brein. Als je nooit een olifant gezien hebt, en je ziet er een deel van, dan gaat je brein op zoek naar dingen die er op lijken.

De mate waarin het gefotografeerde herkenbaar is, heeft alles te maken met de kennis van de kijker. Een wild-life-fotograaf, herkent wellicht aan een klein stukje van de huid van een olifant al of het een Afrikaanse of een Aziatische olifant is. Een leek zal wellicht denken dat het een uitgedroogde modder in een rivierbedding is of heeft geen idee wat het is, maar geniet gewoon van het lijnenspel en van de manier waarop het licht valt.

Waar lijkt het op?

Sommige mensen kunnen een kunstwerk pas waarderen als het ergens op lijkt. Ze gaan op zoek naar iets herkenbaars, zoals je kunt zoeken naar dieren in wolken of naar een gezichtje in de maan. Een abstracte foto hoeft nergens op te lijken. Je maakt beelden die openstaan voor interpretatie, waar iedereen een eigen betekenis aan toe kan kennen.

Deze manier van kijken voegt een nieuwe dimensie toe aan de werkelijkheid. Zo te kunnen kijken en ervaren is een kunst op zichzelf. Je behoort tot een groeiende club van liefhebbers als je je openstelt voor de abstracte fotografie.

Wil je meer weten over abstracte natuurfotografie?

• Bezoek op zaterdag 13 april de presentatie over abstracte natuurfotografie van Iris Depassé, oprichter van de Academie voor Abstracte Fotografie. Zij vertelt tijdens PiXperience (in het Museon-Omniversum in Den Haag) aan de hand van prachtige voorbeeldfoto’s hoe je op een hele nieuwe manier naar de natuur kunt kijken.
• Lees het hoofdstuk “Hoe maak je een abstracte natuurfoto?” uit het Complete Handboek natuurfotografie of het artikel “Abstract verrast” op pagina 58 van Natuurfotografie Magazine nummer editie 69/nr 1-2024
• Word gratis lid van de Fotoclub Abstracte Natuurfotografie op Facebook.
• Doe de gratis proeflessen Abstracte Fotografie bij de Academie voor Abstracte Fotografie

Iris Depassé (1968), oprichter van de Academie voor Abstracte Fotografie