Scherpe en ruisvrije vlinderfoto’s. Hoe doe je dat als het waait?

Vrijwel dezelfde plek

Yesss! Hij zit er weer, vrijwel op dezelfde plaats als gisteren. Zou het inderdaad hetzelfde mannetje zijn? Ik haal de rugzak en statief van de fiets en ga aan de slag. Als eerste kijk ik vanaf welke kant ik het oranjetipje ga fotograferen. Zoals zo vaak bepaalt niet alleen het onderwerp maar zeker ook de achtergrond welk standpunt en compositie mijn voorkeur heeft. Vervolgens gaat het statief op ‘maximaal plat’ en start ik met de telelens op de camera. Veelal zet ik de telezoom op maximaal ofwel 600mm en kies ik de kortste afstand tot de vlinder waarbij ik nog net kan scherpstellen.  Omdat met 600mm de beeldhoek erg klein is geeft dat vaak een rustige achtergrond en dat blijkt ook nu weer.

Scherptediepte

Met 600mm en een maximaal geopend diafragma van f6.3 is de scherptediepte erg gering (lees hierover eens de tutorial van Johan van der Wielen over scherptediepte: ). Daarom zorg ik ervoor dat de dichtgevouwen vleugels zoveel mogelijk haaks op de ‘kijk-as’ van de lens staan. Daarvoor check ik zowel van bovenaf als van opzij de opstelling van de camera ten opzichte van de vlinder. Dat haakse is niet alleen van belang voor de scherpte(diepte) maar ook om de vlinder niet schuin in beeld te krijgen.

Wind

De weinige wind laat de pinksterbloem met daarop het oranjetipje regelmatig heen en weer wiegen. Bewegingsonscherpte door een langere sluitertijd ligt op de loer. Om dit te voorkomen zou ik de ISO kunnen ophogen en tegelijkertijd de sluitertijd korter maken om zo de beweging te bevriezen. Maar om ruis te voorkomen wil ik de ISO toch graag laag houden en blijft een relatief lange sluitertijd (met dus de kans op bewegingsonscherpte) nodig om voldoende licht op de sensor te krijgen. Wat nu?

Mits de bloem met vlinder af en toe stilstaat ligt daar de oplossing: afdrukken als die stilstand zich voordoet. Zou die permanent zijn (bij geheel geen wind) dan kun je volstaan met het gebruik van de timer. Vandaag echter is dat niet handig en zet ik de afstandsbediening in. Dat kan een kabeltje met drukknop zijn of de camera op afstand remote bedienen zoals met m’n telefoon. Dat laatste heeft mijn voorkeur omdat ik dan ook het beeld op het grotere scherm van het mobieltje kan zien, de instellingen erop kan aanpassen zonder de camera aan te raken en bovendien – de naam zegt het al – mobieler ben. De draadloze verbinding kan namelijk wel enkele meters aan. Nu maar wachten tot ik zie dat de bloem met vlinder niet beweegt en afdrukken.

Statief

Toch nog even over het statief. Ook al staat het als een huis dan is het toch oppassen. Het indrukken van de ontspanknop op de camera met je vinger veroorzaakt namelijk trillingen die soms wel een paar seconden nodig hebben om weg te ebben. Dat is zeker bij het gebruik van de zwaardere telelenzen het geval. Ook daarom gebruik ik mijn mobieltje om de ontspanknop in te drukken.

Controle

Ondertussen ben ik overgestapt op de macrolens en ga vrijwel hetzelfde tewerk. Eerst de compositie met ‘haakse’ opstelling bepalen, dan de gewenste waarden voor diafragma, ISO en sluitertijd instellen. De witbalans blijft op daglicht evenals de stabilisatie op ‘uit’. Dan stel ik scherp met hulp van de autofocus waarbij ik het vierkante focuspuntje midden op de vlinder of op het oog richt. Bij twijfel doe ik dat nog eens over door handmatig scherp te stellen en gebruik te maken van focuspeaking. Dat laatste heeft als voordeel dat ik dan ook goed zie wat er nog meer scherp in beeld komt.

Met de vinger op de ontspanknop op de telefoon kijk ik weer of de bloem met vlinder beweegt. Zodra ik meen dat die stilstaat druk ik af en maak weer meerdere foto’s. Eigenlijk weet ik vaak meteen of de foto’s goed zijn of dat de bloem toch nog heeft bewogen. Dit spel herhaal ik net zo lang totdat ik vrijwel zeker weet dat er een scherpe foto tussen zit. Voor de zekerheid controleer ik toch de resultaten op de telefoon of schermpje van de camera waarbij ik het beeld uitvergroot. Daarbij let ik niet alleen op de scherpte van de vleugel maar ook op die van het oog. Is iets niet scherp, dan begint het feest weer van voren af aan.

Het is al bijna 10 uur als ie er vandoor gaat, vast op zoek naar een vrouwtje.

Artificiële intelligentie als alternatief?

Wil je ook ruisvrije en ragscherpe foto’s dan kan bovenstaande werkwijze hierbij helpen. Overigens gaat die alleen op als de wind bij het onderwerp gering is. Beweegt het onderwerp voortdurend dan zijn andere oplossingen vereist of moet je toch concessies doen aan ISO en sluitertijd. En mocht je dit alles de uitdaging, respectievelijk de moeite in het veld niet waard vinden dan is er nog altijd het gebruik van de nieuwste AI-programma’s om te verscherpen en ruis te verminderen. Volgens menige review zijn ze super goed. Maar voor de uitdaging en het plezier houd ik het toch veel liever bij het veldwerk.