Menu

Onderdeel van Pixfactory

Hoe krijg je zoveel mogelijk scherp? Werk met de hyperfocale afstand – deel 1

Bij macrofotografie willen we meestal een zo vaag mogelijke achtergrond en bij landschapsfotografie gaan we echter het liefst voor alles scherp van voor tot achter. Toch vermijden we liever de extreme diafragmawaarden zoals f/22 omdat daarbij de lens niet optimaal meer presteert. In plaats van echter de scherptediepte te bepalen afhankelijk van het diafragma en het scherpstelpunt kunnen we ook het scherpstelpunt berekenen waarbij het einde van het scherptediepte gebied precies op oneindig ligt. Dan maken we optimaal gebruik van de scherptediepte. Dit scherpstelpunt wordt de hyperfocale afstand genoemd en in deze tutorial laat ik zien hoe je daar mee kan werken.
Bij zo’n landschapsfoto wil je toch zowel het hek als het kasteel scherp op de foto, waar ga je dan scherpstellen en welk diafragma ga je gebruiken? Fotograaf: Jean-Claude Delforge

Waarom niet té grote diafragmawaarden

Voor een grote scherptediepte zou je naar heel grote diafragmawaarden moeten =zoals bijvoorbeeld f/22, alleen wil je die liever vermijden omdat daarbij de kwaliteit van de lens niet meer optimaal is. Daarom gebruiken we dan liever een diafragma waarbij de scherpte perfect is. Meestal ligt die waarde tussen f/5.6 en F/16 afhankelijk van de gebruikte lens.
Maar krijgen we wel alles scherp van voor tot achter met bijvoorbeeld het diafragma f/8, zoals in het voorbeeld hierboven is het antwoord daarop ‘ja’.

APS-C, 35mm, ISO 160, f/8, 1/60sec met een hyperfocale afstand van 8,06m. Fotograaf: Jean-Claude Deforge

Wat is de “hyperfocale afstand”

Bij iedere combinatie van gebruikte camera (sensor), diafragmawaarde, scherpstelpunt (of voorwerpsafstand / focusafstand) en brandpuntsafstand kun je de scherptediepte berekenen. Voor een zo groot mogelijk effect wil je het liefst dat het einde van het scherptedieptegebied precies op oneindig komt. Met terugwerkende kracht zou je een theoretisch scherpstelpunt kunnen berekenen die, bij bepaalde brandpuntsafstand en diafragmawaarde, de achterkant van het scherptedieptegebied precies op oneindig legt. Die scherpstelafstand of scherpstelpunt wordt de hyperfocale afstand genoemd. Als je scherp stelt op de hyperfocale afstand, dan is alles “aanvaardbaar” scherp in het beeld vanaf de helft van de hyperfocale afstand tot op oneindig.

Schematisch overzicht van het scherpte gebied bij gebruik van de hyperfocale afstand.

Hoe gaat dit in zijn werk?

Je kan dit perfect uitrekenen d.m.v. een formule maar je kan ook handig gebruik maken van rekentabellen of apps die al bestaan. Je hoeft er maar naar te zoeken op het internet.
Belangrijk hierbij is te weten met welke sensor jouw camera is uitgerust, want de waarden houden óók rekening met de eventuele crop-factor.
Hieronder een overzicht met de waarden van de hyperfocale afstanden voor een 24mm (full frame camera), die brandpuntsafstand komt overeen met een 16mm voor een camera met APS-C sensor en 12mm voor een camera met een Micro Four Thirds sensor.

Een camera met MFT sensor zal met een diafragma f/4 op dezelfde afstand moeten scherpstellen als een camera met full frame sensor op f/8, dit door de crop-factor van 2x.

De praktijk – landschapsfotografie met als doel een landschapsfoto scherp van voor tot achter
⦁ Kijk eerst met welke camera je op dat ogenblik werkt (FF, APS-C of MFT).
⦁ Kijk ook welke lens je daarvoor mee hebt, heb je een zoomlens, bepaal dan eerst de brandpuntsafstand die je gaat gebruiken om de foto te maken.
⦁ Bepaal tegelijkertijd de kortste afstand die nog scherp op de foto moet komen, is dit bijvoorbeeld 3m van je af, dan mag de hyperfocale afstand maximaal 6m bedragen.
Zoek dan in de tabel een hyperfocale afstand voor dat soort camera en lees af welk diafragma je dient te gebruiken om alles “aanvaardbaar” scherp te hebben.
In dit geval werd de foto gemaakt met een camera met full frame sensor en een 35mm lens. Tegelijkertijd kijk je ook naar het beeld dat je wenst vast te leggen. Het hek moet vooraan scherp op de foto en natuurlijk ook het kasteel in de achtergrond.
Uit de tabel hieronder kan je aflezen dat bij een diafragma van f/8, je kan scherpstellen op een afstand van 5,10m en dan is alles “aanvaardbaar scherp” van 2,55m tot op oneindig.
⦁ Stel nu scherp op een onderwerp dat ongeveer op een afstand van 5,10m van jou af ligt. Kan je moeilijk afstanden schatten, stel dan zeker iets verder scherp. Want zit je te kort, dan kom je waarschijnlijk niet meer aan oneindig (zie de rode balk in het schema verder in dit artikel).

Uit de tabel lees je af dat bij een diafragma van f/8 en een scherpstelling op 5,10m, je alles “aanvaardbaar” scherp zal hebben van 2,55m tot op oneindig.

Op de eerste foto van deze tutorial is het resultaat moeilijk te evalueren, maar een vergroting op 100% toont onmiddellijk alle details van het kasteel.

Dit is een uitsnede van de eerste foto op 100% – het gebouw is wel degelijk “aanvaardbaar” scherp. Fotograaf: Jean-Claude Delforge

Straatfotografie met als doel scherp vanaf een korte afstand tot aan … de overkant

Ook hier kan je gebruik maken van de hyperfocale afstand. Wil je zeker zijn dat alles mooi scherp is, gebruik dan ook hier zo een omrekeningstabel of nog beter, de aanduidingen op de lens (zie ‘diafragmaringen’ hieronder).

Is dit de wonder oplossing?

Neen, je moet ook rekening houden met externe factoren zoals bijvoorbeeld de weersomstandigheden. Is er wat nevel of mist of is het heel warm geweest, al deze omstandigheden kunnen ertoe leiden dat het beeld in de achtergrond niet scherp meer is. Ook mag je niet vergeten dat deze techniek zorgt voor een “aanvaardbare” scherpte en dat dit misschien niet voor iedereen voldoende scherp zal zijn. Ook wanneer je de afstand tot het scherpstelpunt verkeerd inschat kan je wel in de problemen komen.

Circle of confusion

In sommige camera App’s vraagt men jou van de ‘circle of confusion’ in te geven. Dit geeft de maximum waarde van de diameter van een cirkel waarbinnen we alles als “aanvaardbaar” scherp ervaren en dit in functie van de gebruikte sensor. Hieronder vind je de waarden voor de meest gebruikte camera sensoren:

In deel 2 van dit artikel zien we welke hulpmiddelen we kunnen gebruiken om alles scherp te hebben van voor tot achter.

2 reacties

  1. Ik dacht dat de CoC een functie is van de hoeveelheid pixels en de sensorgrootte. Het zegt iets over de grootte van een pixel. In de apps die ik heb gebruikt hoefde je die dan ook niet in te voeren, maar werd die bij benadering berekend op basis van deze twee factoren. Of haal ik dan iets door elkaar?

    Verder mooi artikel over een onderwerp dat heel simpel kan zijn tot best wel complex kan worden. Ik begrijp dat jij de complexiteit niet gaat schuwen, ik ben nieuwsgierig naar je tweede artikel!

    1. Hallo Menno, ik ben bewust niet ingegaan op de berekening zelf en heb waarden in de tabel gezet die algemeen worden aanvaard voor de opgegeven sensor grootte. Als je de berekening in verschillende apps gaat vergelijken dan stel je kleine verschillen vast. Maar dit is allemaal theorie want in het veld zijn die kleine verschillen echter verwaarloosbaar omdat we de hyperfocale afstand daar toch ook maar “schatten”.
      Al die bewuste berekeningen nemen ook als basis wat voor het menselijk oog ’theoretisch’ normaal nog als “scherp” moet overkomen, maar ook hier hebben we allemaal onze eigen interpretatie van het begrip “scherp”. Iets wat voor jou op zekere foto’s misschien nog wel als scherp zal worden ervaren, zal het voor mij bijvoorbeeld niet zijn.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

2 reacties

  1. Ik dacht dat de CoC een functie is van de hoeveelheid pixels en de sensorgrootte. Het zegt iets over de grootte van een pixel. In de apps die ik heb gebruikt hoefde je die dan ook niet in te voeren, maar werd die bij benadering berekend op basis van deze twee factoren. Of haal ik dan iets door elkaar?

    Verder mooi artikel over een onderwerp dat heel simpel kan zijn tot best wel complex kan worden. Ik begrijp dat jij de complexiteit niet gaat schuwen, ik ben nieuwsgierig naar je tweede artikel!

    1. Hallo Menno, ik ben bewust niet ingegaan op de berekening zelf en heb waarden in de tabel gezet die algemeen worden aanvaard voor de opgegeven sensor grootte. Als je de berekening in verschillende apps gaat vergelijken dan stel je kleine verschillen vast. Maar dit is allemaal theorie want in het veld zijn die kleine verschillen echter verwaarloosbaar omdat we de hyperfocale afstand daar toch ook maar “schatten”.
      Al die bewuste berekeningen nemen ook als basis wat voor het menselijk oog ’theoretisch’ normaal nog als “scherp” moet overkomen, maar ook hier hebben we allemaal onze eigen interpretatie van het begrip “scherp”. Iets wat voor jou op zekere foto’s misschien nog wel als scherp zal worden ervaren, zal het voor mij bijvoorbeeld niet zijn.

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: