Inschrijving Groene Camera 2025 geopend

Damhert

Roeselien Raimond
18 september 2015

Ooit kwam het damhert van nature in West Europa voor, maar na de laatste ijstijd verdween het uit onze omgeving. Veel later is het damhert door de Romeinen weer opnieuw geïntroduceerd. Met succes, want het damhert komt tegenwoordig overal ter wereld voor en in bepaalde gebieden in Nederland is de toename indrukwekkend te noemen.

Het damhert is een middelgroot hert. Het hert is doorgaans bruinachtig van kleur met witte vlekjes, maar kan sterk van kleur variëren: van bijna wit tot bijna zwart, al zijn deze varianten bij ons vrij zeldzaam. De dominante kleur kan per gebied anders zijn en ook zomer- en wintervacht kunnen behoorlijk van kleur verschillen.
Alleen het mannetje, de hertenbok of schoffelaar, heeft een gewei. In de eerste twee levensjaren is dit spiesvormig. Vanaf het derde jaar draagt de bok een zogenaamd schoffelgewei. Dit is een handvormig gewei, waarbij de uiteinden van de takken met elkaar zijn verbonden door platte schoffels. Naarmate het dier ouder wordt, neemt de grootte van het gewei toe, om vervolgens op heel late leeftijd weer in grootte af te nemen.

Damherten leven in roedels. Omdat ze buiten de bronstijd niet territoriaal zijn, kunnen ze met name in open gebieden vaak in grote groepen van wel 80 dieren, bestaande uit gemengde roedels, te zien zijn. Damherten zijn dagactief, maar in gebieden waar ze verstoord of bejaagd worden, zullen ze meer tijdens de schemering actief zijn.

Tijdens de bronst zijn de mannen slechts met één ding bezig en zelfs eten schiet er bij in. Verstoring van de mannen in deze periode en in de tijd daarna kan leiden tot onnodige energieverspilling, dus houd gepaste afstand van de dieren.

Ook de net geboren hertjes zijn in het voorjaar erg kwetsbaar. Ze liggen stil in het gras of tussen struikjes en rennen nog niet weg. Bij verstoring is er het risico dat ze te ver van hun moeder verwijderd raken, hetgeen hun het leven kan kosten. Ook hier geldt: blijf op afstand.

Fototips

De schuwheid van damherten is wisselend en afhankelijk van de mate van verstoring. In onbejaagde gebieden zijn damherten weinig schuw en met de nodige voorzichtigheid goed benaderbaar. Voor mooie foto’s kan een korte telelens of zelfs een groothoeklens voldoende zijn voor een beeld van een hert in zijn habitat.

Op damhertengebied is er vrijwel het gehele jaar door wel iets te beleven.
April en mei zijn voor de bokken relatief rustige maanden. Het gewei wordt afgeworpen en in deze periode is de bok geheel geweiloos en dus kwetsbaar. Hij treedt dan begrijpelijkerwijs wat minder op de voorgrond. Dit gewei begint direct weer aan te groeien en met de grootte van het gewei lijkt ook het zelfvertrouwen toe te nemen en laten de mannen zich weer meer zien. Met deze nieuwe verse geweien, nog bedekt met een dun viltachtig laagje (de basthuid) zijn ze uiterst fotogeniek. Zeker in het vroege of late licht komt de zachtheid van dit nieuwe gewei goed tot zijn recht.

In de maanden juni en juli worden de kleine kalfjes geboren. Meestal krijgt een hinde één jong en in uitzonderlijke gevallen werpt zij een tweeling. Maar of het er nu één of twee zijn; schattigheid gegarandeerd. Met name in jaren waarin veel kalfjes geboren worden, vallen er ook meer ten prooi aan vossen. Geen prettig gezicht, maar wel een buitenkans voor de vossenwelpen en voor de alerte fotograaf.

In de (na)zomer, zo rond augustus en september, beginnen de bokken met het afschuren van de basthuid (bastvegen) . Deze veegmomenten zijn bijzonder om te zien en kunnen zeer interessante (gedrags-)platen opleveren.

Voor de fotograaf die wel van wat actie houdt, is de tweede helft van oktober een periode om goed in de gaten te houden. Dan breekt namelijk het grootste damhertenspektakel, de damhertenbronst, los. De mannetjes vechten om het territorium. Dit zijn veelal schijngevechten, maar het kan er ook wel heel serieus aan toegaan, al vallen er zelden doden. Het strijdtoneel wordt het “lek” genoemd en is doorgaans elk jaar op dezelfde plek gesitueerd. Met name in de ochtend en tegen de schemering is er van alles te beleven.De mannen rennen onrustig heen en weer, met hun hoeven graven ze driftig bronstkuilen. Overal klinkt woest geburl om de dames te lokken en om hun aantrekkelijkheid nog eens te vergroten sproeien ze rijkelijk met urine. Als je geluk hebt kun je getuige zijn van een mooi gevecht, of van een intiem damhertensamenzijn, want daar draait het in deze periode natuurlijk allemaal om. De bronst duurt ongeveer tot begin november. Hierna zijn de mannen, na een periode waarin alles maar om één ding draaide, volledig uitgeput en letterlijk moegestreden. Ze hebben weken nauwelijks gegeten en het is dus van het grootste belang dat ze snel weer op krachten komen voor de naderende winter. Want het kan natuurlijk nog steeds: sneeuw in de lage landen! En als dat gebeurt, dan levert de combinatie van een gezond damhert in wintervacht mét een laagje wit natuurlijk een sprookjesachtig plaatje op…

Leefomgeving

Damherten komen voor in loof- en gemengde bossen, parkachtig bosgebied en landbouwgronden.
In Nederland komt het damhert voor op de Veluwe, in de duinen en op kinderboerderijen en hertenkampen.
Grote vrij levende populaties komen voor in de duingebieden van Kennemerland (Nationaal Park Zuid-Kennemerland, de Amsterdamse waterleidingduinen), Schouwen-Duiveland (Kop van Schouwen), de Veluwe en kleinere populaties in de Manteling van Walcheren, het Horsterwold en op de Utrechtse Heuvelrug.

Vindtijd

Het gehele jaar door.
De bronsttijd valt in de tweede helft van oktober en duurt tot begin november.
In juni en juli worden de kalfjes geboren.

Meer weten?

Bescherming

In 2004 werd het damhert als bedreigd op de Rode Lijst voor zoogdieren gezet. Op dit moment (2015) is de status ‘niet bedreigd.’ Dit houdt in dat ze niet zomaar bejaagd en/ of verplaatst mogen worden.

Kwetsbaarheid

Het damhert heeft bij ons geen natuurlijke vijanden en de belangrijkste doodsoorzaken zijn aanrijdingen in het verkeer en de jacht.

Verspreidingskaart

Damherten in Nederland

En dan nog dit!

Het damhert is een uitstekende zwemmer en zal liever een kort stuk water overzwemmen dan een lang stuk lopen. Met name ‘s ochtends vroeg, als het nog rustig is, kan het voorkomen dat een roedel herten gezamenlijk zwemmend een oversteek maakt, hetgeen uiteraard prachtige fotografische kansen biedt.
Damherten kunnen flink hoog springen, tot wel 2 meter! Zie je ze staan twijfelen voor een hek, breng dan alvast je camera in de aanslag, want de kans is groot dat er dan een prachtig springmoment aan komt.

Geef een reactie