Vogelfotografie in het broedseizoen

De lente is hét seizoen om vogels te fotograferen. Ze laten zich volop zien en luidkeels horen. Ze zijn zichtbaarder en makkelijker te ontdekken en bovendien laten ze boeiend gedrag zien wat je graag op de foto zou willen zetten. Tegelijkertijd is dit het seizoen waarin de vogels extra kwetsbaar zijn. Hun focus ligt op de voortplanting en zijn volop bezig met nestbouw, broedzorg en voeren. Hierbij zijn ze meer dan anders gebonden aan één locatie namelijk hun huidige of toekomstige nest.
Hoe verantwoord is vogelfotografie in het broedseizoen?
In de lente zijn vogels vaak opvallend aanwezig in de natuur. Maar hoe verantwoord is het om ze te fotograferen tijdens het broedseizoen? Fotograaf: Arno ten Hoeve

Geen enkele natuurliefhebber en vogelfotograaf wil het op z’n geweten hebben dit kostbare proces van voortplanting te verstoren. Toch gaat het af en toe mis. Meestal niet met opzet, maar door onwetendheid. In dit artikel willen we jouw kennis bijspijkeren over vogelgedrag. Vogels laten namelijk op heel veel manieren merken dat je hun territorium betreedt. Voordat ze wegvliegen of vluchten geven ze signalen af waaruit jij kunt afleiden dat je beter een stapje terug kunt doet.

Basisregels

Om te beginnen is het goed nog eens drie basisregels te benoemen. Denk niet te snel, die ken ik wel, maar neem even de tijd om deze goed door te nemen.

  1. Blijf uit de buurt van vogelnesten

Het blijft uniek hoe vogels in staat zijn om relatief ongemerkt een nest te bouwen en hier jongen groot te brengen, maar soms ontdek je wel een vogelnest. Het is belangrijk om als je hier tegenaan blundert, snel gepaste afstand te nemen. Zeker in de eilegfase of in broedfase zijn vogels extreem verstoringsgevoelig.
Niet alleen jouw aanwezigheid kan verstorend werken, maar er zijn ook andere dieren die meekijken en heel slim zijn. Katten, kraai-achtigen en andere rovers zijn heel gevoelig voor signalen die hen een extra maaltijd kan bezorgen. Jouw eventuele aanwezigheid bij een nest kan zo’n signaal zijn.

  1. Betreed geen afgesloten vogelbroedgebieden

Tijdens de broedtijd worden sommige natuurgebieden deels afgesloten of worden paden tijdelijk geblokkeerd om vogels (en andere dieren) rust te gunnen. Respecteer dit alsjeblieft. Denk hierbij ook aan de goede naam van natuurfotografen. Bij natuurbeheerders staan we er niet altijd goed op, dus handel ook in het belang van ons allemaal.

Betreed geen vogelbroedgebieden. Fotograaf: Daan Schoonhoven
  1. Speel geen vogelgeluiden af

Dit wordt ook wel ‘tapen’ genoemd: het afspelen van vogelzang of vogelgeluiden in de natuur. Wat is het? Door de zang van een vogel af te spelen op je smartphone laat je aan de aanwezige vogelsoort weten dat er een indringer is. De hoop is dan dat deze vogel uit de dekking komt om zijn rivaal weg te jagen en daardoor dicht bij degene komt die aan het ‘tapen’ is en daardoor de vogel kan fotograferen.

Waarom is dit zo’n slecht idee? Je grijpt in een natuurlijk proces in, er ís geen indringer. Je verstoort de vogel in zijn natuurlijk gedrag, waardoor ie niet kan foerageren of broedzorgtaken kan uitvoeren, maar nog belangrijker: hij kan denken dat het territorium bezet is en zijn territorium verlaten. En wie garandeert dat hij een andere geschikt territorium weet te vinden?

Zo herken en interpreteer je vogelgedrag

Het vergt een beetje training, maar als je alert bent, zul je merken dat vogels heel veel signalen afgeven vóórdat ze wegvliegen of vluchten. We zetten de belangrijkste gedragingen op een rij.

  1. Stoppen met foerageren. Als een vogel bezig is met eten verzamelen voor zichzelf of voor de jongen en hij stopt hiermee, is dit een eerste signaal dat je te ver bent gegaan. Als je stopt, je focus richt op iets anders of een paar stapjes terugdoet, zul je zien dat de vogel meestal weer doorgaat met foerageren. Wil je per se iets dichtbij, wacht dan een paar minuten en probeer dan een paar stappen vooruit te doen en stop op tijd vóórdat de vogel weer stopt met foerageren.

Tip: weet je dat vogels perfect aanvoelen of het jou om hen is te doen? Ze merken/zien dat jouw focus en blik op hen is gericht. Doe alsof het jou helemaal niet om de vogel is te doen, kijk om je heen, kijk ergens anders naar, maar houd wel altijd je lensopening gericht op de vogel.

Heeft een vogel voer in de bek, dat betekent dat deze vogel een nest heeft en óf zijn partner voert óf de jongen voert. Fotograaf: Daan schoonhoven
  1. Alarmroepjes en ijle piepjes. Vogels hebben een groot repertoire aan geluiden en hebben contactroepjes, ijle piepjes en alarmroepjes waarmee ze met elkaar communiceren. Ook al ken je niet alle vogelgeluiden, gevoelsmatig herken je meestal wel dat het roepjes zijn die aangeven dat je te dichtbij bent. Wees hier alert op en neem afstand.
  2. Met hun staart geven vogels ook allerlei signalen af. Vogels spreiden hun staart (o.a. zwarte- en gekraagde roodstaart), slaan hun staart naar beneden (tjiftjaf) of zetten de staart omhoog (bijvoorbeeld merel en andere lijsterachtigen). Als je dit ziet, zorg dat je in elk geval niet verder loopt en wacht. Blijft de vogel signalen afgeven, trek je dan terug.
  3. Als je in de maanden april-juni twee vogels bij elkaar ziet: het mannetje en het vrouwtje, kun je er ook vrij zeker van zijn dat je dicht bij een nest bent. Zorg dat je alert bent op signalen van de vogels en geef ze de ruimte.
  4. Vogel met nestmateriaal in de bek. Vogels zijn enorm creatief en hebben een enorme variatie aan nestmateriaal. Ze vliegen hiervoor flink in het rond en dit hoeft niet te betekenen dat je vlakbij een nest bent, maar het kán wel, wees dus alert op eventuele andere signalen.
  5. Vogel met voer in de bek. Dit betekent dat deze vogel een nest heeft en óf zijn partner voert óf de jongen voert. Een vogel met voer in de bek heeft dus altijd een nest en als je ziet dat de vogel in de buurt blijft met voer in z’n bek, betekent dit dat je te dicht bij het nest bent, waardoor de vogel niet naar z’n nest kan of wil. Zorg dat je ruimte geeft en de vogel door kan gaan met de broedzorg.
  6. Plevieren en kluten kunnen heel bijzonder gedrag vertonen. Als je te dicht bij de jongen bent of te dicht bij het nest, doen ze alsof ze een gebroken vleugel hebben en slepen met één vlegel over de grond, terwijl ze lopen over de grond. Ze doen dit om predatoren (en mensen) letterlijk weg te leiden bij het nest. Als je dit ziet, maak je dan uit de voeten want je bent veel te dichtbij.
  7. Grutto’s vliegen soms vlak boven je hoofd terwijl ze luid alarmeren. Ze doen dit niet omdat ze graag op de foto komen, maar om de aandacht af te leiden van de jongen en/of het nest. Je moet de conclusie trekken dat je veel te dichtbij bent. Realiseer je dat de jongen tegen de grond gedrukt zijn en geen voedsel kunnen zoeken. Bovendien worden andere predatoren gewezen op hun aanwezigheid.
    Tureluurs gaan meestal alarmerend op een paaltje of andere verhoging zitten om aan te geven dat je te dicht bij bent.
  8. Vluchten/wegvliegen. Als vogels geen andere keuze meer hebben, zullen ze wegvliegen, dit is de bevestiging dat je echt te dichtbij was. Probeer dit te voorkomen. Niet alleen in het belang van de vogels, maar ook in jouw belang: ‘reetfoto’s’ leveren nooit mooie plaatjes op.
  9. Jonge vogels. Jonge vogels worden na het uitvliegen vaak nog een week gevoerd. Je hebt het vast wel eens gezien bij merels of mezen. Soms blunder je er tegenaan, zorg dan dat je snel een foto maakt en verder gaat. Ook hier geldt dat niet alleen oudervogels niet kunnen voeren, maar ook dat je bijvoorbeeld katten duidelijk maakt dat er een jonge vogel zit.
Jonge vogels worden na het uitvliegen vaak nog gevoerd door de ouders. Fotograaf: Daan Schoonhoven

8 reacties

  1. Hallo Daan,
    Ik wil mijn man inschrijven voor je nieuwe vogel tijdschrift.

    Introductie aanbod
    Vogelskijken magazine met vogelgids t.w.v.E 25 cadeau: jaarrond VogelsKijken krijgen.

    Maar bij de afrekening zie ik dat cadeautje niet staan. Hoe zit dat? Wat ging er fout?

    Ik hoor graag van je, kim

  2. Prima artikel! Soms hoor je en dit dan ….. en dat dan … Zeuren helpt ons niet verder, maar genieten van wat er nog rest en dit proberen te behouden. Neen, alleen met de beschreven bassisregels komen wij al een stuk verder en zijn wij echte natuurbeschermers en natuurfotografen.

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

8 reacties

  1. Hallo Daan,
    Ik wil mijn man inschrijven voor je nieuwe vogel tijdschrift.

    Introductie aanbod
    Vogelskijken magazine met vogelgids t.w.v.E 25 cadeau: jaarrond VogelsKijken krijgen.

    Maar bij de afrekening zie ik dat cadeautje niet staan. Hoe zit dat? Wat ging er fout?

    Ik hoor graag van je, kim

  2. Prima artikel! Soms hoor je en dit dan ….. en dat dan … Zeuren helpt ons niet verder, maar genieten van wat er nog rest en dit proberen te behouden. Neen, alleen met de beschreven bassisregels komen wij al een stuk verder en zijn wij echte natuurbeschermers en natuurfotografen.

Reageer op dit artikel

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: