De haaien gaan naar de haaien

Met de Fish-eye er bovenop

Onderwaterfotografie heeft zo zijn eigen problemen: vrijwel altijd is er een boot nodig om je onderwerp te bereiken, is je tijd onder water beperkt om decompressieziekte te voorkomen en heb je ook al helemaal niets aan een telelens: je moet met een fisheye-lens bijna bovenop je onderwerp zitten, anders lijkt het geen haai maar een sardientje. Behalve fotografische kwaliteit moet je dus ook echt goed kunnen duiken en weten hoe een dier reageert. Haaien zijn bijna alleen te fotograferen door ze te lokken met aas, waarbij moet worden opgemerkt dat de dieren niet worden gevoerd, maar alleen nieuwsgierig komen kijken of er misschien iets te eten valt. Onderzoek heeft aangetoond, dat deze handelwijze het natuurlijke gedrag van de dieren niet beïnvloedt.

Groot licht bij mist

Mijn eerste prioriteit was het vastleggen van de hamerhaaien zelf: indrukwekkende, bijna vijf meter lange dieren. En natuurlijk wilde iedere mededuiker de dieren net zo graag heel dichtbij zien als ik, hetgeen mijn werk sterk kan beïnvloeden. Dat los ik op door altijd een eindje van de groep af te gaan zitten, of in overleg met de duikleider een of twee meter naar voren of naar achteren. En hoewel het water hier glashelder lijkt, is de waterkolom tussen mij en het onderwerp gevuld met allerlei kleine, zwevende organismen, die het zogenaamde zweefvuil op een beeld kunnen veroorzaken: vergelijk het maar met groot licht bij mist.

Het vastleggen van de duiksituatie op zich vond ik van essentieel belang: hoe is de interactie tussen dier en mens onder water, hoe reageer je op zulke ontzagwekkende dieren? Hoe laat je zien, dat haaien geen gewetenloze rovers zijn die alles wat ze zien aanvallen? En dan ‘duikt’ onmiddellijk het volgende probleem op: nu moet je niet alleen meer op het gedrag van het dier letten, maar ook op dat van de duikers… Want het is niet niks om een meer dan 1.20 meter brede kop van een 4.5 meter lange hamerhaai vlak voor je langs te zien glijden, niet iedereen blijft daar even rustig onder. En onder water even een aanwijzing roepen is er niet bij. Maar uiteindelijk ben ik heel blij met het resultaat!

Wereld Oceanendag 8 juni 2015

Haaien spelen een sleutelrol in de gezondheid van onze oceanen, net als de roofdieren op het land: als toppredatoren zijn zij uiterst belangrijk in het behoud van het evenwicht van mariene ecosystemen. Het verwijderen van teveel haaien uit die systemen geeft een enorme verschuiving in de balans tussen rovers en prooidieren binnen de gehele voedselketen. Met de naar schatting 73 miljoen haaien die jaarlijks worden gevangen voor vrijwel uitsluitend haaienvinnensoep zijn er van de 477 soorten inmiddels 143 soorten (bijna) bedreigd. Met 120 soorten gaat het nog relatief goed, en over 214 soorten is te weinig bekend om een inschatting te geven. Van sommige soorten die in de open oceaan leven is nog maar 10% over.

Uit onderzoek blijkt, dat een levende haai door het duiktoerisme jaarlijks zo’n 180.000 USD kan opbrengen terwijl een dode haai een paar honderd dollar oplevert.