Zonlicht stimuleert beweging bij (dans)muggen

Dansmuggen

In het vroege voorjaar als het mooi weer is, zijn er op zonnige dagen meestal in de loop van de middag zwermen vliegjes. De vliegjes zwenken in bochten en zweven zigzaggend van links naar rechts, waarbij de wind een belangrijk rol speelt. Door hun dansen en vorm van vliegen worden ze ook wel dansmuggen genoemd. De dansmuggen zijn zeer klein en vaak verschillend van grootte.

Waarom vliegen muggen in zwermen

Vrouwtjes muggen zijn vaak solitair. Een zwerm bestaat meestal uit mannetjes en worden door vertegenwoordigers van het andere geslacht bevlogen. De mannetjes verspreiden feromonen om de dames aan te trekken. Door samen te werken verspreiden ze meer feromonen en komen er meer dames. Het is voor een vrouwtjes mug vrijwel onmogelijk om “ongeschonden” door zo’n zwerm heen te vliegen. Door te zwermen maken mannetjes muggen de meeste kans een vrouwtjes mug tegen te komen, in te sluiten en te kunnen bevruchten.

De uitdaging

In het bos werd mijn belangstelling gewekt door grote zwermen vliegjes. De uitdaging en het experimenteren begint dan ook in een bosje niet ver van mijn woonadres. Met de camera en een 100-400 lens en statief wordt in het bos gezocht naar een plek met veel muggen. Uiteindelijk zijn er meerdere locaties. Onderwerpen in een tegenlichtsituatie fotograferen staat altijd hoog op mijn verlanglijstje. Als dit ook nog eens vliegende muggen zijn met een zigzaggende beweging is het pas een echte uitdaging om dit met een lange sluitertijd vast te leggen. In eerste instantie wordt ervoor gekozen om het toestel op statief en de automatisch scherpstelling te zetten. Maar al snel bleek dat dit niet werkte. De muggen dansen te veel in en uit het beeld en de camera kon deze snelle acties van de muggen niet verwerken. Scherpstellen bij zigzaggende en vliegende muggen bleek erg lastig. De autofocuspunten waren niet nauwkeurig en snel genoeg. Dus is de lens op handmatige scherpstelling gezet waar de zwerm muggen wordt verwacht.

Standpunt en compositie

Na meerdere fotosessies begint langzaam feeling te komen wat de juiste plek in het bos is. Ook de grootte van de groep muggen en het moment van opname (wind, zon en tijdstip) blijken invloed te hebben op het uiteindelijke beeld. De keuze om de muggen in beweging met tegenlicht in beeld te brengen had de nodige consequenties voor de compositie. Om voldoende contrast te krijgen heb ik gekozen voor een plek met een donkere achtergrond. Het contrast tussen licht en donker wordt groter en er komen minder storende onderdelen op de foto. Dansmuggen zijn vooral bij tegenlicht goed zichtbaar. Om voldoende scherpte van de muggen te krijgen is gekozen om met het diafragma te spelen om achteraf beelden te kunnen vergelijken. Na wat experimenteren blijkt een telelens de mooiste effecten te geven. Als daarbij ook nog gebruik wordt gemaakt van lange sluitertijden ontstaan abstracte beelden. Het beeld wordt mede gevormd door de afstand tot de dansmuggen, de hoeveelheid tele die wordt gebruikt en de snelheid waarmee de dansmuggen vliegen. En juist die snelheid van vliegen blijkt bij dansmuggen heel vaak en soms (te) snel te veranderen. Vooraf is daarom niet te bepalen wat de juiste instelling is waardoor veel uitproberen en een dosis geluk komt kijken om tot een mooie compositie te komen.

Omstandigheden bepalen de mogelijkheden

Omdat het handig is om regelmatig op de plek terug te keren is een locatie dicht bij huis (het bos op ca. 10 min. fietsen) ideaal. Er is veel in het bos rondgefietst en gezocht naar plekken met een donkere achtergrond en tegenlicht. Deze plekken zijn er zeer beperkt en door de draaiing van de zon ook kort aanwezig. In mijn situatie bleek in de tweede helft van de middag de omstandigheden het gunstigste. Kenmerken zijn: tijd van het jaar (mijn ervaring is van dec t/m mrt); moment van de dag (middag); niet te veel wind, zonnige dagen en tegenlicht. Meestal stond de instelling van de camera op Av of Tv om controle te hebben op het diafragma of sluitertijd. De ISO is standaard vastgezet op 200 en de sluitertijd schommelde tussen 1/5 sec. en 1/60 sec. (daar kun je allerlei varianten van proberen). Standaard werd een telelens gebruikt (300 tot 700mm) om het beeld in elkaar te drukken. Het tegenlicht in combinatie met een donkere achtergrond had invloed op de belichting van het onderwerp. Daarom varieerde het diafragma van f/5,6 tot f/22 en stond de belichting regelmatig in de onderbelichtingsstand (1 tot 3 stops). En er is altijd gebruik gemaakt van een statief. Uiteindelijk is het veel uitproberen, gewoon doen en zoeken naar wat je wilt bereiken.

Beeldbewerking

Al mijn foto’s worden bewerkt in Photoshop. Meestal pas ik een aantal standaard bewerkingen toe (curven voor verscherpen, contrast en helderheid). De foto’s van de dansmuggen zijn in de meeste gevallen uitgesneden om van de bestaande beelden de nadruk op de muggen te verleggen of de compositie te versterken. Het is bijna onmogelijk om direct een goede compositie uit de camera te halen. In een aantal gevallen is de foto omgezet naar zwart-wit.