Hoe fotografeer je een boerenzwaluw in de vlucht?

Infrarood als oplossing?

In een poging dit voor elkaar te krijgen ben ik tien jaar geleden al eens begonnen om mijn geijkte vleermuis-in-vlucht-techniek met een infra-rood (IR) straaltje toe te passen op boerenzwaluwen. Dat viel best tegen. Werken in daglicht met deze techniek is heel wat anders dan in het donker.

Het komt er op neer dat de foto gemaakt wordt als het straaltje wordt onderbroken. Als je dat straaltje rechtstreeks op de flitser aansluit is er geen vertraging. Maar dan moet wel de sluiter van de camera al open staan (met een zeer lange sluitertijd) vóórdat de flitser afgaat en de foto wordt gemaakt. Dat werkt prima in het donker, maar niet met daglicht. Dan heb je een korte sluitertijd nodig. Dus heb ik het IR- straaltje direct op de camera aangesloten. Dat levert een probleem als gevolg van de vertraging. Het gaat ‘maar’ om 40-60 milliseconde, dat lijkt niks, maar in die tijd legt een vogel als een boerenzwaluw tientallen centimeters af. Genoeg om het scherpstelpunt totaal onvoorspelbaar te maken.
De belichting van de snel vliegende zwaluw moet noodzakelijkerwijs met flitsers. De belichtingstijd door flitsers, mits goed ingesteld, is veel korter dan de snelste sluitertijd van je camera.

Frankrijk

Jaren later kwam ik in Frankrijk een situatie tegen waar ik mijn kans rook. Een oude schuur waarin boerenzwaluwen nestelden. Beter nog, ze vlogen in en uit door een klein raampje. Dat maakte ze voorspelbaar. Ik heb een infra-rood straaltje gemonteerd aan de binnenkant van het raam, met een lange kabel gekoppeld aan de camera die buiten stond. Vervolgens ben ik gaan testen waar het scherpstelpunt vanwege de vertraging ongeveer zou liggen. Daarna heb ik de belichting afgesteld. Twee flitsers monteerde ik op lange stokken aan de buitenzijde en stelde ik in op laag vermogen. Die moesten het raam en de zwaluw gaan belichten. Binnen kwam er nog eentje voor wat tegenlicht.

Toen was het de beurt aan de zwaluwen. Die bleken ongehinderd heen en weer te vliegen. Ze leken geen last te hebben van de flitsers, ze keken immers al tegen de zon in.
Na enkele pogingen bleek de houding en positie van de zwaluwen sterk te variëren. Ook de scherpstelling verdiende nog wat fine-tuning.

Tenslotte vond ik het geheel erg donker, het leek wel nacht. Ik had de compositie zo gekozen dat er een nestje in de schuur in beeld zou komen, maar dat was nu vrijwel onzichtbaar. Om dat op te lossen heb ik nog een extra flitser in de schuur geplaatst die de ruimte binnen zou uitlichten. Nu was alles gereed en kon ik naast de camera gaan zitten met een biertje in afwachting van die ene passage waarin alles zou kloppen.