Interview Natuurfotograaf van het jaar: Anja Brouwer

Nogmaals gefeliciteerd met je titel Natuurfotograaf van het jaar! Hoe voelt dat?

Deze titel voelt als een geweldige eer en een bekroning op mijn werk! Toen ik aan de serie over scholeksters begon had ik onder andere voor ogen om de serie in te sturen voor fotowedstrijden. En had ik stiekem de ambitie om hiermee Natuurfotograaf van het jaar te worden. Dat dit is gelukt is een enorme opsteker voor mij. Heel speciaal was ook dat de bekendmaking live op NPO1 bij Tijd voor Max werd uitgezonden en ik de prijs in de studio in ontvangst mocht nemen.

Hoe kwam je op het idee om een serie over de scholekster te maken?

Ik ben geboren en getogen op Ameland. Het Waddengebied is dan ook mijn favoriete plek om te fotograferen. Ik wilde anders naar m’n vertrouwde omgeving leren kijken. Ik wilde iets doen wat vernieuwend voor me was, op een andere manier gaan kijken en fotograferen, me verdiepen in een thema. Het idee lag dicht bij één van mijn favoriete onderwerpen: vogels. Ik wilde me gaan concentreren op één soort: de scholekster. Een onderwerp dat dichtbij me staat en doordat ze altijd in m’n buurt zijn, verhoogde dit de kans op een breed portfolio. Scholeksters zijn namelijk jaarrond op de Wadden.

Had je voor je serie bepaalde foto’s in je hoofd die je wilde maken en heb je je ook laten verrassen door een bepaald beeld?

Grote groepen vogels vind ik fascinerend. Een foto van een grote groep scholeksters wilde ik zeker maken voor de serie. Ik laat fotograferen graag aan het moment over, ik laat me graag verrassen. Toen ik hoorde dat een boer jonge scholeksters mee nam in de tractor voordat hij ging maaien, ben ik naar hem toegegaan. Hij bleek erg betrokken bij de weidevogels. Door de jongen in de cabine te plaatsen voor het maaien, wist hij zeker dat ze het overleefden en niet in de maaimachine terecht kwamen. Dit bijzondere moment heb ik vast mogen leggen. Een jonge scholekster kijkend uit het raam, met de boer op de achtergrond. Voor mij straalt er een liefdevolle betrokkenheid van de boer uit deze foto.

Hoe kies je uiteindelijk de foto’s die deze serie hebben gemaakt?

Ik had vele duizenden foto’s gemaakt waar ik uit moest kiezen. Voor de serie mocht ik maar negen foto’s insturen: een lastige keuze. Met vrienden en familie heb ik overlegd over mijn foto’s, met fotografen en niet-fotografen. Zie ik ‘het’ nog wel als ik mijn foto’s al zo vaak heb gezien? Ik heb de foto gemaakt en ik heb er een beeld bij. Voor mij is het daarom veel meer dan een foto, het leeft. Een ander ziet alleen de foto en kan deze heel anders zien en beoordelen dan ik doe. Daarom is het goed om foto’s ook aan anderen te laten zien. Na dit wikken en wegen komt toch het moment om een keuze te maken uit alle foto’s.

Voor deze serie heb ik eerst de voor mij meest bijzondere foto’s uitgekozen. Hierom heen wilde ik de serie bouwen, uitbreiden en het leven en overleven laten zien van scholeksters op de Wadden. Ik wilde niet alleen de soms lastige natuurlijke omstandigheden laten zien, maar ook de invloed van de mens op de scholekster. Deze negen foto’s geven goed weer wat ik wilde vertellen en voldeden aan wat ik voor ogen had wat betreft kwaliteit, variatie en originaliteit.

Welke foto had er misschien wel bij gemoeten maar heeft de selectie niet gehaald?

Ik heb foto’s gemaakt van het hele proces, van het begin tot het einde van het broedseizoen. Zo ging ik met weidevogelbeschermers mee om stokjes te plaatsen bij de nesten en was ik bij het wegen en meten van de eieren. Van beide heb ik mooie foto’s gemaakt, met het warme avondlicht. Maar in de serie pasten deze foto’s niet. Een serie moet een geheel vormen, ook qua licht en kleur. Deze foto’s moest ik dus helaas schrappen.

Voor welke foto heb je zelf de meeste moeite moeten doen of afgezien?

De scholekster is een echte waddenvogel en ook een strandbroeder. Alhoewel er op strand niet veel nesten zijn en ik met moeite drie broedparen ontdekte. De nesten zijn lastig te spotten, het is alleen maar een kuiltje in het zand. De eieren zelf zijn ook goed gecamoufleerd, je kunt ze nauwelijks onderscheiden van het zand. Je moet dus echt naar het gedrag van de scholeksters kijken om het nest te ontdekken. Tijdens stormachtig weer fotografeerde ik een scholekster op het strand. De scholekster zat op z’n nest, maar z’n drie eieren lagen achter het nest. Uit het nest gewaaid door de harde wind. Het zand stoof over het strand en ik werd zelf ook gezandstraald, omdat ik op m’n buik lag met de camera en telelens, op ooghoogte van de scholekster. M’n ogen en camera hadden zand gevangen, maar op zo’n moment ga ik echt voor de foto! Voor mij afzien, maar voor de scholekster uiteraard helemaal.

Wat heb je zelf geleerd van dit project en het uiteindelijke resultaat?

Je vastbijten in een thema geeft verdieping. Niet alleen fotografisch, maar ook in het onderwerp. Door het langdurig volgen en observeren van de scholeksters wist ik waar ze kon vinden en leerde ik hun gedrag kennen. Ik bouwde een band op met de scholekster. Dit bood mij de kans om ze intensief te volgen en te fotograferen. En om met veel geduld bijzondere, niet alledaagse, misschien wel unieke foto’s te maken. Iets wat ik zelf nog nooit heb gezien, waar ik ook anderen mee kan verrassen en mezelf kan onderscheiden.

Heb je tips voor andere natuurfotografen die twijfelen of ze mee zullen doen met een fotowedstrijd?

Denk niet dat foto’s van een ander altijd beter zijn dan de jouwe. Jouw foto kan net zo goed onderscheidend zijn! De jury wil verrast worden, dus als je een bijzondere foto hebt, ook al is het maar één, stuur ‘m dan in. Ik heb het idee dat vrouwen bescheidener zijn om mee te doen aan fotowedstrijden. Vorig jaar stond ik op een podium met 60 finalisten. Ik zag de groepsfoto later terug en telde maar zes vrouwen. En dat was niet de eerste keer dat het me opviel. Het beeld dat een natuurfotograaf geassocieerd wordt met een man is verleden tijd. Er zijn veel vrouwelijke natuurfotografen. Hopelijk zien we hun foto’s ook meer terug in fotowedstrijden. Probeer het gewoon!