De boomkruiper is een klein vogeltje van ongeveer 12-15 centimeter lang. Zijn veren zijn aan de onderkant roomwit. De vleugels, rug en staart hebben een schutkleurpatroon met tinten bruin en grijs, waardoor ze opgaan in de boombast. Omdat ze vrij goed gecamoufleerd zijn hoor je ze vaak eerder dan je ze ziet. Ze hebben korte pootjes en lange tenen met lange nagels voor een goede grip op boomstammen. Het staartje leunt tegen de boomstam aan als ze omhoog klimmen. Omdat ze de staart gebruiken als steuntje is deze niet altijd netjes in model en hebben ze vaak sterk gesleten punten. Ze hebben een lichte wenkbrauwstreep en een spitse snavel die omlaag gebogen is.
Of je nu in het bos, een park of in je eigen tuin bent, overal waar bomen zijn kun je een boomkruiper tegenkomen. Ze hebben een voorkeur voor oudere bossen die niet al te zeer onderhouden worden. Deze bossen bieden namelijk meer voedsel en nestgelegenheid.
Aan de broedplaats zelf stelt de boomkruiper niet al te hoge eisen. Ze maken bijvoorbeeld een nest in oude nestkastjes, een boomholte, tussen klimop of achter een stukje loszittende schors. In dit nestje leggen ze 5-7 eieren die na drie weken broeden uitkomen. Eenmaal uitgevlogen worden de jongen nog tot drie weken gevoed door hun ouders. Boomkruipers hebben meestal twee legsels.
Op het menu staan insectenlarven, vliegjes, spinnetjes en andere kleine ongewervelden. Hun gebogen snavel is perfect is aangepast om de insecten uit de boomschors te peuteren. Ook in de winter eten boomkruipers bijna alleen maar insecten. In de wintermaanden moeten ze daarom non-stop naar voedsel zoeken om koude en lange winternachten te overleven. Het gebeurt in de winter wel eens dat ze een overstapje maken op zaden, maar je zult ze niet zo snel op een voedertafel vinden.
Naast de boomkruiper is er nog een ander vogeltje dat langs een boomstam gaat: de boomklever. Bijna dezelfde naam maar toch hebben ze duidelijke verschillen. De boomklever heeft een heel andere uiterlijk, namelijk een blauwgrijze bovenkant en roestoranje onderkant met een opvallend zwarte oogstreep. Een ander verschil is dat de boomkruiper alleen omhoog hipt tegen de stam. Een boomklever kan zowel bij een boomstam omhoog als omlaag lopen en lijkt daardoor tegen de stam gekleefd te zijn. De vogelbescherming geeft nog een ander ezelsbruggetje om ze uit elkaar te houden: BoomkrUIper is brUIn en de boomKLever heeft KLeur.
