Met zijn compacte formaat van 25 tot 29 centimeter en een gewicht tussen de 140 en 250 gram is de dodaars een van de kleinste watervogels. Hij heeft een enigszins gedrongen lichaamsbouw, een korte nek en een korte zwarte snavel met een lichte punt. Dodaars hebben een zomer- en winterkleed. In de zomer zijn ze overwegend donkerbruin met kastanjebruine wangen en hals, en een opvallende witgele vlak bij de snavel. In hun winterkleed is de bovenzijde donkerbruin en de rest is lichtbruin/beige. Mannetjes en vrouwtjes zijn qua uiterlijk niet van elkaar te onderscheiden.
Broedseizoen
De dodaars broedt in ondiepe en beschutte wateren waar veel oeverbegroeiing en onderwatervegetatie aanwezig is. Je kunt ze vinden in moerasgebieden, vennen en (duin)meren. Het broedseizoen van de dodaars begint in het vroege voorjaar. Mannetjes proberen op spectaculaire wijze de aandacht van vrouwtjes te trekken, door te ‘dansen’ op het water.
Het mannetje en vrouwtje bouwen samen een drijvend nest van allerlei plantaardig materiaal. Dit nest wordt onder of boven water verankerd aan de oever- of onderwatervegetatie. Ze hebben één tot twee en soms zelfs drie legsels per jaar. Gemiddeld leggen ze 4 tot 6 eieren. Na ongeveer 3 weken broeden komen de jongen uit. Het mannetje en vrouwtje broeden allebei en zorgen ook beide voor de jongen. De jongen zijn al snel in het water te vinden. Om uit te rusten kruipen de jongen op de rug van hun ouders. Ook blijft het nest nog een poosje een rustplaats.
Buiten het broedseizoen heeft de dodaars een meer verspreid leefgebied en kun je ze in allerlei soorten water vinden, waaronder stadsgrachten en stadsparken.
De dodaars vangt zijn voedsel voornamelijk onder water. Ze hebben uitstekende duikvaardigheden en kunnen tot 2 meter diep duiken. Ze gebruiken hun vleugels en poten om onder het water te manoeuvreren. Ze leven hoofdzakelijk van insecten en larven, schelp- en schaaldieren, kleine amfibieën en kleine visjes tot 7 cm. Ook voedsel op het wateroppervlakte laten ze niet aan hun voorbij gaan. De prooi wordt op het oog gevonden. Om ervoor te zorgen dat de graatjes en ander onverteerbaar materiaal wordt uitgebraakt slikken ze regelmatig veertjes in.
