De bloemen van smeerwortel zijn klokvormig, ze bestaan in feite uit vijf vergroeide kroonbladen. Door die klokvorm zijn ze niet makkelijk toegankelijk voor insecten. Alleen hommels met een lange tong zijn in staat nectar uit de bloem te halen. Als ze dit doen blijft er stuifmeel op het insect over en daarmee zorgt hij voor bestuiving bij de volgende bloemen die hij bezoekt.
De bloemen groeien in een schicht. Deze aparte bloeiwijze ziet er uit als een opgerolde spiraal. Bij het ontwikkelen van de bloemen zie je dat de bloemen links en rechts opzij uitgroeien. De meest verse bloemen zitten het hoogst, zodat ze goed opvallen voor insecten.
Het blad en de stengel van de smeerwortel voelt ruwharig aan. Het is dan ook een soort uit de familie van Ruwbladigen, net als vergeet-mij-nietjes of slangenkruid. Een goede bescherming tegen vraat.
De naam dankt de plant aan de slijmige substantie in de wortel. Hiermee voorkomt de plant slakkenvraat. Het smeer van de smeerwortel staat bekend als geneeskrachtig en helpen tegen gewrichtsklachten. Toch is een waarschuwing op zijn plaats, er zitten niet alleen maar geneeskrachtige stoffen in de wortel maar ook schadelijke stoffen die mogelijk kankerverwekkend zijn.
