Kwel komt niet zomaar naar boven, dat gebeurt onder druk van grondwaterstromen die vanuit hogere gebieden naar een lager gelegen gebied stromen. Het regenwater dat in de bodem komt sijpelt diep de bodem in. Het zo gevormde grondwater zoekt ondergronds zijn weg, onzichtbaar en dwars door de aardlagen heen. Die reis kan vele jaren duren en onderweg pikt het grondwater allerlei mineralen uit de bodem op. IJzer en kalk bijvoorbeeld.
De grootste kans op kwel heb je dus in valleien aan de grens van hogere gronden. Ook kun je in heuvelachtige gebieden zomaar bronnen zien ontstaan, water dat via ondoorlatende lagen aan de oppervlakte komt. Ook dat is een vorm van kwel die uitmondt in een beekje.
Kwel herken je aan een veelkleurig flinterdun filmpje dat op de oppervlakte van het water ligt. Dit laagje reflecteert het licht in alle kleuren van de regenboog en dat is prachtig om te zien en… om te fotograferen. Dit kleurige vliesje wordt gemaakt door ijzerbacteriën. Je kunt met een kwelfoto zelfs de Groene Camera winnen!
IJzeroxide is een deftig woord voor roest. En inderdaad zie je dat kwelsloten met name in de winter rood kleuren door dit ijzeroxide. Slootjes die roestbruin kleuren zijn dus kwelslootjes. Vaak zie je dat in de winter, onthoud die plekken!
Dankzij de rijkdom aan mineralen zijn kwelgebieden ook rijk aan bijzondere soorten planten en dieren. Kalkhoudende kwel geeft kwelmoerassen met zeldzame planten, carbonaatrijke kwel heeft weer een eigen flora, zo zijn er allerlei mooie biotopen door kwel.
In dit artikel een paar voorbeelden die je kunnen inspireren om extra aandacht te geven aan kwelgebieden.
Beekmijtertje
Een piepklein paddenstoeltje dat groeit op dode bladeren langs de oevers van kwelrijke beekjes. Een zeldzame soort die vooral in beekgebieden nabij de hogere zandgronden is te vinden. Door zijn knaloranje kleur en grappige vorm erg fotogeniek. Is alleen in het vroege voorjaar(!) te vinden.
Waterviolier
In net gegraven sloten en poelen met kwel kun je deze prachtige bloem soms massaal vinden. In de winter kun je hem al herkennen aan het blad, opvallende geveerde kransen die je onder water ziet liggen. Eind april-begin mei komen de bloemen boven water met zachte kleuren: lichtlila en geel.
Bandheidelibel
Deze fotogenieke libel is gebonden aan open zandgrond met kwelwater. Het is een vrij zeldzame pionier die je tegen kunt komen in nieuwe natuur waar de vegetatie nog lekker open is. In augustus vliegen de volwassen dieren rond.
Beek-staartjesmos
Dit kleine mosje herken je aan de blauwachtige kleur. De steeltjes zijn roodachtig. In beekjes, bronnen en kwelgebieden kun je dit charmante mosje tegenkomen.
Bosbies
Bosbies komt voor in carbonaatrijke kwelgebieden. Vaak langs de oevers van voedselrijke wateren. Geen zeldzaamheid, maar wel een schoonheid voor wie oog heeft voor detail. De fijn vertakte bloeiwijze zijn van dichtbij het bekijken en fotograferen waard en ook leuk als silhouet. In de winter kun je bosbies al van verre herkennen aan de forse rozetten van grasachtige bladeren.
Klimopwaterranonkel
Een mond vol, maar dit miniatuurbloempje is een snoepje voor de liefhebbers. Een echte kwelsoort die je maar zelden tegenkomt. In beekjes en slootjes in zandgronden kun je hem heel soms treffen. Het is een ranonkel, dus familie van de boterbloem, maar dan met kleine witte bloempjes.
Dotterbloem
Ook onze bekende oeverplant, de dotterbloem, houdt ook erg van kwel. In weilanden, natte bossen en slootjes waar je in het voorjaar deze heldergele bloemen tegenkomt kun je rekenen dat er grondwater bovenkomt en is het interessant te kijken naar kwelverschijnselen en andere kwelsoorten.
