De zwarte els is echt een soort van het laagland. Deze ranke boom houdt van natte voeten en dus vind je hem algemeen langs sloten en in moerassen. Slechts weinig soorten kunnen zo goed tegen nattigheid als deze boom.
Een bijzondere eigenschap van de zwarte els is de aanwezigheid van stikstofknolletjes op de wortels van de boom. Hierin wonen bacteriën die in staat zijn stikstof uit de lucht te binden en om te zetten in voor de planten bruikbare nitraten. Handig voor de els zelf, maar ook voor de planten in de omgeving. Door deze eigenschap wordt zwarte els wel ingezet als bodemverbeteraar.
De els bloeit al vroeg, maar net iets na de hazelaar. Vanaf februari zie je de jonge roodachtige katjes uitgroeien tot lange rijpe katjes die geel kleuren door het stuifmeel. Deze katjes zijn de mannelijke bloemen van de boom. Op dezelfde boom zie je aan het uiteinde van de takken ook vrouwelijke bloemen. Meestal niet ver van de mannelijke katjes af. De vrouwtjes zijn veel kleiner en bij rijpheid diep rood van kleur. Deze groeien na bestuiving uit tot elzenpropjes waarin het zaad van de els rijpt. Onrijpe elzenpropjes zijn groen, de rijpe zijn zwart en lijken op miniatuur dennenkegels.
In de winter zie je boom vol hangen met de zwarte elzenproppen. Samen met de donkere stam oogt de boom in de winter heel donker, vandaar de naam zwarte els. Met sneeuw geven deze zwarte vruchten een fraai contrast.
Elzen zijn aantrekkelijk voor andere organismen. In het voorjaar leeft het elzenhaantje op het jonge blad, dit staalblauwe kevertje vreet hele takken kaal. Het blad van de els is gemakkelijk herkenbaar. Het heeft een ronde vorm en is aan de top uitgerand: een inkeping in plaats van een punt aan het eind van het blad.
In het najaar is de els aantrekkelijk voor allerlei soorten paddenstoelen die met hun schimmeldraden samenleven met de wortels van els, de mycorriza soorten waar zowel schimmel als boom van profiteren. Veel van deze paddenstoelen zijn karakteristiek of zelfs gebonden aan elzenbossen.
Doordat elzen zo goed tegen vocht kunnen ontstaat in moerassen een heel eigen bostype, de elzenbroekbossen met een karaktistieke flora en fauna. Andere bomen die je in moerassen tegen kunt komen zijn wilgen.
