Menu

Onderdeel van Pixfactory

Drie onbekende compositieregels

“There are no rules for good photographs, there are only good photographs.” Dit is een bekende uitspraak van Ansel Adams, één van de grootste natuur- en landschapsfotografen aller tijden. Na het lezen van het boek ‘Grip op compositie’ zul je zijn uitspraak beamen, want er zijn vele wegen naar een geslaagde foto. Een standaardrecept bestaat niet en dat is maar goed ook, anders maakten we allemaal dezelfde soort foto’s. Toch zijn er vele compositorische hulpmiddelen – compositieregels – die helpen orde te scheppen in de chaos. En dat zijn er veel meer dan de bekende ‘regel van derden’.
De twee sparren zijn prominent aanwezig met hun formaat, donkere kleur en sterke vorm. Ze vechten echter beide om de aandacht van de toeschouwer.
De twee sparren zijn prominent aanwezig met hun formaat, donkere kleur en sterke vorm. Ze vechten echter beide om de aandacht van de toeschouwer. Fotograaf: Bob Luijks

De wereld om ons heen is chaotisch, zelfs een nagenoeg leeg landschap heeft een zekere mate van rommeligheid. Goede kunstenaars, waaronder fotografen, zijn in staat om uit deze chaos de essentie te destilleren. Dit vergt enerzijds een geoefend oog en anderzijds een gevoel bij het in beeld brengen van die essentie in één aantrekkelijk beeld. Compositieregels helpen daarbij. Overbekend zijn de ‘regel van derden’ of de ‘gulden snede’, maar ken je de volgende ‘regels’ ook?

Dynamische symmetrie

De compositieregel van de dynamische symmetrie gaat tegenwoordig vooral verder op de regel van derden, maar de basisprincipes werden reeds in de oudheid gebruikt. Het was de Amerikaanse kunstenaar Jay Hambidge (1867-1924) die met de theorie van dynamische symmetrie kwam, geïnspireerd op de verhoudingen en symmetrie in onder andere de Griekse architectuur. Nog voor de Tweede Wereldoorlog ontstond er veel discussie over de theorie, omdat je met deze theorie elke vorm en ordening wel zou kunnen verklaren. De dynamische symmetrie raakte in vergetelheid, maar wint de afgelopen decennia snel aan populariteit.

Aan alle verhoudingen binnen de dynamische symmetrie liggen ingewikkelde wiskundige principes ten grondslag. Onderstaande figuren maken het echter heel wat eenvoudiger om te begrijpen hoe de basis van de dynamische symmetrie tot stand komt.

Alle wiskundige formules maken het geheel niet eenvoudig, toch is het basisprincipe van een dynamische rechthoek dat wel. Je begint met een vierkant, ‘root 1’ genoemd. Je tekent daarin een diagonaal. Deze diagonaal heeft de lengte van de volgende rechthoek, ‘root 2’. In deze rechthoek teken je opnieuw een diagonaal. Je raadt het al, die vormt de lengte van de volgende rechthoek, ‘root 3’, enzovoorts. Vermeldenswaardig detail: de beeldverhouding van onze camerasensor is meestal 3:2. Met de dynamische rechthoeken kom je uit op de verhoudingen 2,8:2 (root 2) of 3,5:2 (root 3).
Alle wiskundige formules maken het geheel niet eenvoudig, toch is het basisprincipe van een dynamische rechthoek dat wel. Je begint met een vierkant, ‘root 1’ genoemd. Je tekent daarin een diagonaal. Deze diagonaal heeft de lengte van de volgende rechthoek, ‘root 2’. In deze rechthoek teken je opnieuw een diagonaal. Je raadt het al, die vormt de lengte van de volgende rechthoek, ‘root 3’, enzovoorts. Vermeldenswaardig detail: de beeldverhouding van onze camerasensor is meestal 3:2. Met de dynamische rechthoeken kom je uit op de verhoudingen 2,8:2 (root 2) of 3,5:2 (root 3). Fotograaf: Bob Luijks

Aan de rechthoek worden vanuit iedere hoek twee diagonalen toegevoegd, zes stuks in totaal. Twee diagonalen gaan van hoek naar hoek, de andere diagonalen staan haaks op deze eerste diagonalen. Desgewenst kunnen op de snijlijnen van de diagonalen horizontale en verticale lijnen getrokken worden.

Het grid voor de dynamisch symmetrische compositie wordt als volgt opgebouwd (in dit voorbeeld op basis van een rechthoek ‘root 2’): Je tekent eerst een diagonaal van hoek naar hoek. Vervolgens plaats je vanuit een tegenoverliggende hoek een lijn haaks op de diagonaal. Waar deze lijn de rand raakt, teken je een verticale lijn. Waar de twee diagonale lijnen elkaar kruisen teken je een verticale en horizontale lijn. Je gaat door met dit principe vanuit de andere hoeken. Je ziet dat op de ‘achtergrond’ zo ook het systeem van de regel van derden tevoorschijn komt. Het laatste diagram toont de plekken waar de voornaamste onderwerpen zich dienen te bevinden. Zoals je ziet blijft het middendeel rustig. Dit laatste principe is nog altijd wel voer voor discussie, aangezien het midden (immers het snijpunt van twee diagonalen) eveneens een heel logische positionering van het onderwerp oplevert.
Het grid voor de dynamisch symmetrische compositie wordt als volgt opgebouwd (in dit voorbeeld op basis van een rechthoek ‘root 2’): Je tekent eerst een diagonaal van hoek naar hoek. Vervolgens plaats je vanuit een tegenoverliggende hoek een lijn haaks op de diagonaal. Waar deze lijn de rand raakt, teken je een verticale lijn. Waar de twee diagonale lijnen elkaar kruisen teken je een verticale en horizontale lijn. Je gaat door met dit principe vanuit de andere hoeken. Je ziet dat op de ‘achtergrond’ zo ook het systeem van de regel van derden tevoorschijn komt. Het laatste diagram toont de plekken waar de voornaamste onderwerpen zich dienen te bevinden. Zoals je ziet blijft het middendeel rustig. Dit laatste principe is nog altijd wel voer voor discussie, aangezien het midden (immers het snijpunt van twee diagonalen) eveneens een heel logische positionering van het onderwerp oplevert. Fotograaf: Bob Luijks

Het principe blijft grotendeels gelijk aan de regel van derden of de gulden snede: de onderwerpen moeten op of rond de lijnen of de snijpunten ervan liggen. Het doel is het bouwen van een compositie, waarbij de verschillende elementen in harmonie met elkaar zijn. In harmonie wil niet zeggen exact gelijk, want dan zou het louter een symmetrische compositie zijn. Bij dynamische symmetrie verschillen de afzonderlijke delen van het beeld wel degelijk, waardoor een zekere dynamiek ontstaat. De dynamiek wordt verder versterkt door het gebruik van diagonale lijnen (die immers beweging suggereren). Tot zover de basis, want je kunt meerdere ‘rooten’ bij elkaar optellen voor complexere schema’s.

Beeld opgebouwd conform de dynamische symmetrie. Verschillende belangrijke accenten liggen op of nabij de verschillende basislijnen, zoals de trap, dalrand (boomvoeten), boomstammen, bladverdeling en patronen in de rotsen.
Beeld opgebouwd conform de dynamische symmetrie. Verschillende belangrijke accenten liggen op of nabij de verschillende basislijnen, zoals de trap, dalrand (boomvoeten), boomstammen, bladverdeling en patronen in de rotsen. Fotograaf: Bob Luijks

Regel van oneven aantallen (rule of odds)

Aantallen hebben een grote invloed op de fotobeleving. Bij één duidelijk onderwerp is er natuurlijk geen discussie, het is dát onderwerp, niets meer, niets minder. Bij grotere aantallen wordt het een ander verhaal.

Een tweetal zorgt voor herhaling en daarmee rust. Toch werken tweetallen vaak niet prettig, omdat ze concurrentie met elkaar aangaan. Waar moet je nu naar kijken? Om welk van beide gaat het nu eigenlijk? Tweetallen werken vooral goed als ze echt bij elkaar horen en samen een verhaal vertellen, zoals een ouderdier met jong.

De twee sparren zijn prominent aanwezig met hun formaat, donkere kleur en sterke vorm. Ze vechten echter beide om de aandacht van de toeschouwer.
De twee sparren zijn prominent aanwezig met hun formaat, donkere kleur en sterke vorm. Ze vechten echter beide om de aandacht van de toeschouwer. Fotograaf: Bob Luijks

Het ‘probleem’ van tweetallen keert ook terug bij vier- of zestallen. Als mens zijn we namelijk onbewust altijd bezig orde te scheppen in de chaos. Even aantallen werken daarbij erg goed, omdat je daar paren van kunt vormen, maar dat pakt fotografisch dus niet zo gunstig uit.

Ik hou van deze foto. Normaal fotografeer je je onderwerp het best vanaf ooghoogte, maar het spel van de lijnen, licht en schaduw maakt deze foto. Er is alleen één ‘probleem’: of je nu wilt of niet, je maakt automatisch paren, ook al vormen ze in werkelijkheid misschien helemaal geen koppeltjes (op de eenden na).
Ik hou van deze foto. Normaal fotografeer je je onderwerp het best vanaf ooghoogte, maar het spel van de lijnen, licht en schaduw maakt deze foto. Er is alleen één ‘probleem’: of je nu wilt of niet, je maakt automatisch paren, ook al vormen ze in werkelijkheid misschien helemaal geen koppeltjes (op de eenden na). Fotograaf: Bob Luijks

De regel van oneven aantallen voorkomt dit en kan je zelfs helpen het oog gerichter te sturen. Van nature kijken we, zoals je eerder hebt gelezen, graag naar het midden. Met een oneven aantal gaat je aandacht sneller uit naar de middelste, mits je daar natuurlijk handig gebruik van maakt. Dit werkt prima tot ongeveer zeven, daarna zijn de aantallen te groot en kost het te veel moeite dit te verwerken. Bij oneven aantallen heb je ook eerder een ‘groepsgevoel’ waarbij je alle elementen als een eenheid ervaart zonder een ‘winnaar’ te hoeven kiezen.

Drie knotwilgen houden elkaar in balans. Het beeld is echter wel wat braafjes, omdat er weinig variatie aanwezig is.
Drie knotwilgen houden elkaar in balans. Het beeld is echter wel wat braafjes, omdat er weinig variatie aanwezig is. Fotograaf: Bob Luijks
De regel van oneven aantallen geldt niet alleen voor fysieke elementen, maar ook voor vlakken. De onregelmatige vormen en de variatie in breedte van de banen houden het beeld spannend.
De regel van oneven aantallen geldt niet alleen voor fysieke elementen, maar ook voor vlakken. De onregelmatige vormen en de variatie in breedte van de banen houden het beeld spannend. Fotograaf: Bob Luijks

Regel van variatie

Volgens kunstenaar Greg Albert kun je alle compositieregels vergeten en alleen zijn regel toepassen. Hij formuleerde ‘the one rule of composition: never make any two intervals the same’, of vrij vertaald de ‘regel van variatie’. De overige regels vergeten is misschien wat kort door de bocht, maar Albert heeft er wel gelijk in dat het toepassen van de andere regels niet automatisch leidt tot een aantrekkelijke foto. Stel je past de regel van derden perfect toe, maar de achtergrond is een complete chaos, dan zal het nooit een topfoto worden.

De hang naar variatie sluit naadloos aan bij hoe we als mens functioneren. We eten graag iedere dag wat anders, gaan meestal steeds naar nieuwe plekken op vakantie en luisteren niet steeds naar hetzelfde liedje.

De variatie komt in een foto op veel manieren terug. Belangrijk daarbij is dat er gezocht wordt naar een ‘dynamische balans’; te weinig variatie levert een saai beeld op, maar te veel variatie leidt tot chaos.

De bovenste foto straalt veel rust uit, maar is volgens de regel van variatie te saai, omdat de afstand tussen de bomen gelijk is en de bomen allemaal even oud zijn. In de onderste foto is er meer variatie in de afstand tussen de bomen, in leeftijd en boomsoort. Bovendien zijn de stammen niet helemaal recht. De foto voldoet helemaal aan de regel van variatie.  
De bovenste foto straalt veel rust uit, maar is volgens de regel van variatie te saai, omdat de afstand tussen de bomen gelijk is en de bomen allemaal even oud zijn. In de onderste foto is er meer variatie in de afstand tussen de bomen, in leeftijd en boomsoort. Bovendien zijn de stammen niet helemaal recht. De foto voldoet helemaal aan de regel van variatie. Fotograaf: Bob Luijks

Je kunt een beeld als statisch of dynamisch ervaren. Horizontale lijnen staan voor stabiliteit, maar zijn allesbehalve dynamisch. Verticale lijnen genereren al wat meer dynamiek, maar echt dynamisch wordt het pas met diagonale lijnen. Dit kun je nog verder doorvoeren: een driehoek is dynamischer dan bijvoorbeeld een vierkant. Een driehoek kan (volgens de regel van variatie) overigens nog altijd saai zijn wanneer het om een gelijkmatige driehoek gaat. Bij de regel van variatie zoek je daarom het best naar een zo onregelmatig mogelijke driehoek.

Grip op compositie

In het boek ‘Grip op compositie’ beschrijft Bob Luijks nog vele andere compositieregels, maar ook andere technieken die bijdragen aan een geslaagde beeldopbouw, zoals de werking van ons oog, het benutten van licht en kleur en het verkrijgen van diepte.

Een goede compositie is beeldbepalend. Wat laat je zien en wat juist niet? Wat wil je met een foto vertellen? De natuur is mooi, maar ook chaotisch… Hoe breng je rust en evenwicht in je foto’s? Grip op compositie wijst je de weg!

Cover boek Grip op Compostie

6 reacties

  1. Beste Nico,
    je slaat de spijker op zijn kop en precies daarover gaat het boek. Er is inderdaad niet 1 weg naar Rome. Tal van aspecten stellen je in staat om een net wat doordachtere foto te maken, zoals wat in- of uitzoomen zoals je benoemt. En zoals dit artikel ook verwoordt: de compositieregels zijn slechts hulpmiddelen en absoluut geen regels die je klakkeloos moet volgen of die een ijzeren wet zouden zijn. Ik ben de laatste die een foto zou afkeuren omdat een regel niet gevolgd is… Dit boek richt zich daarom zeker niet op de pro’s, maar op iedere fotograaf die nieuwsgierig is naar hoe beeld werkt, om daar vervolgens bewuster van te zijn in het veld.

  2. Wat is mooi en wat is lelijk? Wat is goed en wat is niet goed of anders gezegd; fout? Persoonlijk denk ik dat misschien wel 90% van de hobbyfotografen het doen met het beeld dat zij door de natuur krijgen voorgeschoteld. Een beetje naar links, of rechts, camera iets omhoog of juist omlaag, inzoomen of juist niet. Die ene wolk helemaal in beeld pakken, kan ten koste gaan van waar je horizon komt te liggen en met een beetje pech in verband met het prachtige onderwerp op de voorgrond, is dat precies in het midden. Nou lekker dan, zo’n mooi beeld voor jou maar het kan/mag niet in verband met zogenaamde regels. Technisch gezien zal werken met de compositieregels mooiere beelden opleveren maar ik zou zeggen; hou het simpel! De natuur is niet te kneden, accepteer dat gewoon. Een mooie beeldopbouw is ook iets persoonlijks. Het is jouw foto, en jij vond het ter plaatse een prachtig beeld. Dat is genoeg! Jarenlang was ik lid van uw blad maar deze natuur hobbyfotograaf vindt dat Natuurfotografie steeds vaker doorschiet. Sorry, dan haak je gewoon af. Terug naar mijn derde zin: “Persoonlijk denk ik dat misschien wel 90% van de hobbyfotografen het doen met het beeld dat zij door de natuur krijgen voorgeschoteld”, wat kleine aanpassingen, klik en klaar. Een beetje na-bewerken en door! Persoonlijk vind ik die foto met de twee sparren juist héél mooi. Eén spar had misschien de nadruk te veel op die ene boom gelegd. Drie sparren (regel van oneven) had te veel van het landschap erachter weggenomen. Dus je komt dit beeld tegen tijdens je wandeling, prachtig maar technisch maak je die foto niet vanwege het even aantal sparren in beeld?? Onzin, mijns inziens! Nogmaals, de natuur is niet te kneden, die twee sparren staan nu eenmaal bij elkaar daar. De tweetallen vogels (4x een even aantal) wordt beschreven als hét probleem van die foto. Dat is nou natuur, zij vormden blijkbaar koppels, mooi toch juist!? Waarom een voorkeur vanaf ooghoogte fotograferen? Eer dat jij door de knieën bent gegaan zijn de vogels misschien al gevlogen en is hét moment weg. Prachtig licht, schitterende lijnen maar dat berust ook op toeval! Hét moment daar, zo trof je het aan! Even verderop ook schitterend licht maar geen vogels! Een geweldige foto voor mij maar vind jij hem lelijk door het standpunt of de koppels, dan mag dat ook! Dynamische symmetrie: veel te technisch! Helder verwoord weliswaar, duidelijk ook met al die getrokken lijnen maar wat mij betreft volkomen doorgeschoten! Dat mag als je je als blad richt op de professionele fotograaf of de bloedfanatieke hobbyist, geen enkel probleem hoor! Echter, ik denk dat van alle mensen met een camera zo’n 90% niets heeft met een kreet als ‘dynamische symmetrie’ en dat zij ook niet de ambitie koesteren er iets van wíllen- dan wel kunnen begrijpen. Sorry voor dit veel te lange verhaal, hoewel voorkeur voor lengte ook weer iets persoonlijks is natuurlijk! Succes met het blad!

    1. Goh, een hele boterham die Nico van Beem hier voorschotelt. Ik lust ze niet zo erg, maar dat terzijde. Het komt me een beetje voor dat Nico voorstander is van het ‘foto-regel-dieet’, een fotografie die weinig of niets wil weten van voorschriften en regels, zeker als het om een zo fragiel gerecht als ‘compositie’ gaat. Nou ja, zijn volste recht en ik respecteer deze opvatting – alles is persoonlijk – volledig. Of dat altijd goede foto’s oplevert durf ik echter te betwijfelen. Ook een persoonlijke mening: een goede foto is voor mij een foto die de boodschap die ik als fotograaf wil overbrengen, zo dicht mogelijk benadert voor de toeschouwer. Met andere woorden: fotografie is voor mij een vorm van comunicatie. Als daar regels, tips, voorschriften, etc. bestaan die mij helpen om mijn communicatie te verbeteren dan wil ik daar dankbaar gebruik van maken. Niet kritiekloos, maar minstens het proberen waard. Of je daarmee de werkelijkheid geweld aan doet? (cfr. “de natuur valt niet te kneden”) Ik denk het niet. Elke foto laat de toeschouwer datgene zien wat de fotograaf via de zoeker vastlegt(= subjectieve keuze al dan niet bewust). Dat is zeker niet DE natuur, maar een visie op (een stukje) natuur ‘gezien’ door deze fotograaf op dit moment. Wat kan erop tegen zijn om bij de opname rekening te houden met de (fotografie)communicatieregels? We proberen toch ook verbaal helder te communiceren en definiëren effectieve communicatie als communicatie die aan haar doel beantwoordt, m.a.w. die zo goed mogelijk overbrengt wat de spreker bedoelt. Waarom zou dat in de fotografie, de literatuur, de film, etc. anders zijn?

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

6 reacties

  1. Beste Nico,
    je slaat de spijker op zijn kop en precies daarover gaat het boek. Er is inderdaad niet 1 weg naar Rome. Tal van aspecten stellen je in staat om een net wat doordachtere foto te maken, zoals wat in- of uitzoomen zoals je benoemt. En zoals dit artikel ook verwoordt: de compositieregels zijn slechts hulpmiddelen en absoluut geen regels die je klakkeloos moet volgen of die een ijzeren wet zouden zijn. Ik ben de laatste die een foto zou afkeuren omdat een regel niet gevolgd is… Dit boek richt zich daarom zeker niet op de pro’s, maar op iedere fotograaf die nieuwsgierig is naar hoe beeld werkt, om daar vervolgens bewuster van te zijn in het veld.

  2. Wat is mooi en wat is lelijk? Wat is goed en wat is niet goed of anders gezegd; fout? Persoonlijk denk ik dat misschien wel 90% van de hobbyfotografen het doen met het beeld dat zij door de natuur krijgen voorgeschoteld. Een beetje naar links, of rechts, camera iets omhoog of juist omlaag, inzoomen of juist niet. Die ene wolk helemaal in beeld pakken, kan ten koste gaan van waar je horizon komt te liggen en met een beetje pech in verband met het prachtige onderwerp op de voorgrond, is dat precies in het midden. Nou lekker dan, zo’n mooi beeld voor jou maar het kan/mag niet in verband met zogenaamde regels. Technisch gezien zal werken met de compositieregels mooiere beelden opleveren maar ik zou zeggen; hou het simpel! De natuur is niet te kneden, accepteer dat gewoon. Een mooie beeldopbouw is ook iets persoonlijks. Het is jouw foto, en jij vond het ter plaatse een prachtig beeld. Dat is genoeg! Jarenlang was ik lid van uw blad maar deze natuur hobbyfotograaf vindt dat Natuurfotografie steeds vaker doorschiet. Sorry, dan haak je gewoon af. Terug naar mijn derde zin: “Persoonlijk denk ik dat misschien wel 90% van de hobbyfotografen het doen met het beeld dat zij door de natuur krijgen voorgeschoteld”, wat kleine aanpassingen, klik en klaar. Een beetje na-bewerken en door! Persoonlijk vind ik die foto met de twee sparren juist héél mooi. Eén spar had misschien de nadruk te veel op die ene boom gelegd. Drie sparren (regel van oneven) had te veel van het landschap erachter weggenomen. Dus je komt dit beeld tegen tijdens je wandeling, prachtig maar technisch maak je die foto niet vanwege het even aantal sparren in beeld?? Onzin, mijns inziens! Nogmaals, de natuur is niet te kneden, die twee sparren staan nu eenmaal bij elkaar daar. De tweetallen vogels (4x een even aantal) wordt beschreven als hét probleem van die foto. Dat is nou natuur, zij vormden blijkbaar koppels, mooi toch juist!? Waarom een voorkeur vanaf ooghoogte fotograferen? Eer dat jij door de knieën bent gegaan zijn de vogels misschien al gevlogen en is hét moment weg. Prachtig licht, schitterende lijnen maar dat berust ook op toeval! Hét moment daar, zo trof je het aan! Even verderop ook schitterend licht maar geen vogels! Een geweldige foto voor mij maar vind jij hem lelijk door het standpunt of de koppels, dan mag dat ook! Dynamische symmetrie: veel te technisch! Helder verwoord weliswaar, duidelijk ook met al die getrokken lijnen maar wat mij betreft volkomen doorgeschoten! Dat mag als je je als blad richt op de professionele fotograaf of de bloedfanatieke hobbyist, geen enkel probleem hoor! Echter, ik denk dat van alle mensen met een camera zo’n 90% niets heeft met een kreet als ‘dynamische symmetrie’ en dat zij ook niet de ambitie koesteren er iets van wíllen- dan wel kunnen begrijpen. Sorry voor dit veel te lange verhaal, hoewel voorkeur voor lengte ook weer iets persoonlijks is natuurlijk! Succes met het blad!

    1. Goh, een hele boterham die Nico van Beem hier voorschotelt. Ik lust ze niet zo erg, maar dat terzijde. Het komt me een beetje voor dat Nico voorstander is van het ‘foto-regel-dieet’, een fotografie die weinig of niets wil weten van voorschriften en regels, zeker als het om een zo fragiel gerecht als ‘compositie’ gaat. Nou ja, zijn volste recht en ik respecteer deze opvatting – alles is persoonlijk – volledig. Of dat altijd goede foto’s oplevert durf ik echter te betwijfelen. Ook een persoonlijke mening: een goede foto is voor mij een foto die de boodschap die ik als fotograaf wil overbrengen, zo dicht mogelijk benadert voor de toeschouwer. Met andere woorden: fotografie is voor mij een vorm van comunicatie. Als daar regels, tips, voorschriften, etc. bestaan die mij helpen om mijn communicatie te verbeteren dan wil ik daar dankbaar gebruik van maken. Niet kritiekloos, maar minstens het proberen waard. Of je daarmee de werkelijkheid geweld aan doet? (cfr. “de natuur valt niet te kneden”) Ik denk het niet. Elke foto laat de toeschouwer datgene zien wat de fotograaf via de zoeker vastlegt(= subjectieve keuze al dan niet bewust). Dat is zeker niet DE natuur, maar een visie op (een stukje) natuur ‘gezien’ door deze fotograaf op dit moment. Wat kan erop tegen zijn om bij de opname rekening te houden met de (fotografie)communicatieregels? We proberen toch ook verbaal helder te communiceren en definiëren effectieve communicatie als communicatie die aan haar doel beantwoordt, m.a.w. die zo goed mogelijk overbrengt wat de spreker bedoelt. Waarom zou dat in de fotografie, de literatuur, de film, etc. anders zijn?

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: